پرسش شماره 113) اگر انسان بدون لب زدن، به آيه اي كه سجده واجب دارد نگاه كند و در ذهن خود آن را مرور كند سجده بر او واجب مي شود؟

با نگاه كردن به آياتي كه سجده واجب دارند، سجده بر انسان واجب نمي شود؛ اما اگر انسان آن را بخواند يا به آن گوش دهد، بعد از تمام شدن آن آيه، بايد بي درنگ سجده كند و اگر فراموش كرد، هر وقت يادش آمد بايد سجده كند [1] .



[ صفحه 176]



پرسش شماره 114) آيا مي توان از سوره هاي سجده ي واجب دار در نماز مستحبي خواند؟

اگر كسي هر يك از اين چهار سوره را در نماز مستحبي خواند، وقتي به آيه سجده واجب رسيد، بايد به سجده رود، سپس برخيزد و نماز را ادامه دهد و اين سجده ربطي به سجده هاي نماز ندارد [2] .

پرسش شماره 115) آيا آياتي كه سجده ي واجب دارند حتما بايد بلند خوانده شود تا سجده واجب گردد يا اين كه آهسته هم (در دل بخواند)، سجده واجب دارد؟

كسي كه آيات سجده واجب را بنويسد يا در ذهن خود تصور كند يا به صورت مكتوب مشاهده كند يا در قلب بگذراند و خطور دهد، سجده بر او واجب نمي شود [3] .

پرسش شماره 116) با توجه به اين كه حضرت امام قدس سره در رساله ي خود فرموده اند: براي خانم هايي كه عذر شرعي دارند، خواندن بيش از هفت آيه از سوره هايي كه سجده ي واجب ندارد، مكروه است. آيا مي توان، قرائت مستمر روزانه را در ايام عادت ادامه داد؟

كراهت در مستحبات به معناي كمتر ثواب بردن است؛ البته بايد مراقب بود كه جايي از بدن به خط قرآن نرسد؛ چون رساندن جايي از بدن در اين حالت به خط قرآن حرام است. همچنين قرائت سوره هاي عزائم كه به زودي اشاره خواهد شد چنين حكمي دارند [4] .

پرسش شماره 117) زناني كه عادت ماهيانه دارند، اگر در مجالسي باشند كه سوره ي سجده ي واجب قرآن، در آن مجالس خوانده شد، وظيفه ي آن ها چيست؟ آيا بايد سوره را بخوانند و سجده را به جا نياورند و يا اصلا نبايد هيچ كدام از آن ها را انجام دهند و اگر كسي آيه ي سجده به گوشش رسيد، چه بايد بكند؟ آيا گناه كرده كه گوش داده؟

در اين مسئله هر كس بايد به نظر مرجع تقليد خود مراجعه كند؛ زيرا برخي تنها خواندن آيات سجده را بر زن حائض حرام مي دانند و برخي مانند حضرت امام خميني رحمه الله



[ صفحه 177]



معتقدند زناني كه در عادت ماهيانه هستند، نبايد حتي حرفي از سوره هايي را كه سجده ي واجب دارند بخوانند؛ ولي اگر آيات سجده دار را شنيدند بايد سجده كنند و سجده كردن بر آن ها واجب است (در صورتي كه آيه سجده ي واجب باشد و گرنه مستحب است) و نيازي نيست مجالس ياد شده را ترك كنند؛ بنابراين اگر كسي به آيه ي سجده واجب گوش دهد، سجده بر او واجب است. [5] .

پرسش شماره 118) اين آيه (افمن كان...) كه در سوره ي سجده آمده، در دعاي كميل نيز آمده است، آيا زني كه حائض شده مي تواند هنگام خواندن دعاي كميل آن را بخواند يا نه؟

زن حايض و شخص جنب مي توانند دعاي كميل، توسل [و هر دعاي ديگري را] بخوانند؛ ولي چون در دعاي كميل، آيه ي: (افمن كان مؤمنا كمن كان فاسقا لا يستوون)؛ آمده و اين آيه از آيه هاي سوره اي است كه سجده ي واجب دارد، بنابر نظر فقيهاني كه تنها قرائت آيه ي سجده را بر جنب و حايض جايز نمي دانند، جنب و حائض مي توانند اين جمله ها را بخوانند؛ اما به نظر فقهايي كه قرائت تمام آيات سوره سجده دار را حرام مي دانند، نمي توانند اين آيه شريف را در دعاي كميل بخوانند. پس تنها همين جمله را نمي توانند بخوانند و خواندن باقي دعاي كميل اشكالي ندارد [6] .

پرسش شماره 119) شرايط به جا آوردن سجده واجب را هنگام قرائت قرآن بيان كنيد.

برخي از اين شرايط عبارت اند از: هنگامي كه آيه ي سجده را مي خواند، قرائت ديگري را هم بشنود؛ يعني خودش خوانده و صوت ديگري را هم شنيده، بايد دو سجده به جا آورد و اگر تنها خواندن ديگري به گوشش خورده، يك سجده كافي است [7] در غير نماز، اگر آيه ي سجده را در حال سجده بخواند يا به آن گوش بدهد، بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند [8] اگر آيه ي سجده را از كسي كه قصد خواندن قرآن ندارد،



[ صفحه 178]



بشنود يا از جايي يا چيزي مثل گرامافون بشنود، لازم نيست سجده كند؛ ولي اگر از ابزاري كه صداي خود انسان را مي رساند بشنود، سجده بر او واجب است [9] در سجده هاي واجب قرآن، نمي توان بر چيزهاي خوراكي و پوشاك سجده كرد؛ ولي لازم نيست ساير شرايط سجده را كه در نماز وجود دارد رعايت كند [10] انسان در سجده ي واجب قرآن بايد طوري عمل كند كه بگويند سجده كرد. [11] هرگاه در سجده ي واجب قرآن فقط پيشاني را به قصد سجده بر زمين بگذارد و ذكر نگويد كافي است و گفتن ذكر، مستحب است [12] .

پرسش شماره 120) آيا هنگام انجام فريضه ي نماز، مي توان به جاي ذكر سجده از ذكر سجده ي واجب قرآن استفاده كرد؟

به عنوان ذكر مخصوص سجده ي نماز واجب نمي توان استفاده كرد؛ اما به عنوان يك ذكر مستحبي، مانعي ندارد.

پرسش شماره 121) آيا با شنيدن آيه ي سجده ي واجب از صدا و سيما، سجده واجب مي شود؟ آيا ترك سجده ي واجب قرآن از گناهان كبيره است؟

در صورتي كه صدا و سيما، قرائت قرآن را به صورت مستقيم و زنده پخش كند، با شنيدن آيه ي سجده، بايد سجده كرد؛ ولي اگر به صورت زنده نباشد، سجده واجب نيست و همانند شنيدن آيه ي سجده از نوار است.

در تعداد گناهان كبيره، روايات متفاوتي وجود دارد؛ ولي از ترك سجده ي واجب قرآن به عنوان گناه كبيره ياد نشده است؛ هر چند اصرار بر ترك آن، گناه كبيره است [13] براي توضيح بيشتر به كتاب گناهان كبيره، نگارش شهيد دستغيب مراجعه كنيد.



[ صفحه 179]



در سجده اي كه بر اثر خواندن يا شنيدن آيه ي سجده دار واجب مي شود گفتن ذكر، مستحب است و هر ذكري مي توان گفت كه ساده ترين آن، ذكر «سبحان الله» است.