پرسش شماره 96) دليل اين كه در بعضي آيات قرآن كريم، فعل «قل» خطاب به رسول اكرم صلي الله عليه و آله آمده است، چيست؟ چرا «قل» جزء آيه و قرآن محسوب شده است؟ در بعضي آيات نيز مضمون «قل» عملي است كه به خود حضرت برمي گردد؛ مثلا (قل اعوذ برب الناس)، پس «قل» در اين آيات، به چه دليل ذكر شده است؟

الف - ذكر كلمه ي «قل» در آيات قرآن كريم، براي حفظ اصالت قرآن و نقل عين كلماتي است كه بر پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله وحي شده است؛ به عبارت ديگر، نشان مي دهد كه حضرت در الفاظي كه بر ايشان وحي شده هيچ گونه تغييري نمي دادند و حتي كلمه ي «قل» را كه خطاب پروردگار متعال به او است، عينا ذكر مي كردند، به همين دليل كلمه ي «قل» جزء آيه به شمار مي آيد.

ب - خطاب هاي قرآن كريم، هر چند در ظاهر، متوجه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله است، ولي مفهومي عام دارد و شامل همه ي مسلمان ها مي شود و به آن ها ياد مي دهد كه چگونه به وظايف خود عمل كنند. در آيه ي ياد شده در پرسش نيز سخن را به شخص پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله - كه سرمشق و مقتدا و پيشواي مردم است - متوجه كرده و به ديگران مي آموزد كه هرگز نبايد مغرور شد و خود را از پند، موعظه و امدادهاي غيبي الهي بي نياز دانست؛ بلكه بايد هميشه به او پناه برد و با هوشياري، مراقب وسوسه هاي شيطاني بود؛ چون قرآن، كتاب هميشگي و براي همه انسان ها است، پيام او نيز فراگير است؛ يعني انسان هاي زمان نزول و آيندگان را مورد خطاب قرار مي دهد؛



[ صفحه 163]



درست مثل اين كه اكنون از ملكوت نازل شده و با مردم سخن مي گويد. قرآن لحظه به لحظه و براي فرد فرد در حال نزول است [1] .

پس مي توان گفت: كلمه «قل» در نماز، خطاب به هيچ كس نيست؛ زيرا گوينده و نماز گزار از اين كلمه قصد «انشاء» يا «اخبار» ندارد؛ همچنين در جايي اين كلمه مخاطب نياز دارد كه قصد انشاء يا اخبار در كار باشد؛ بر اين اساس كلمه ي «قل» صرفا به عنوان قرائت - كه از واجبات نماز است - گفته مي شود البته همراه با حضور قلب و توجه به معاني.