پرسش شماره 93) چرا سوره ي شريف فاتحه را بايد در نمازهايمان بخوانيم و سوره اي ديگر جاي گزين آن نمي شود؟

قرآن كريم، فقط كليات دين را مطرح كرده و جزئيات و تفسير آيات، به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام سپرده شده است. در روايات چنين آمده است:

1. از امام باقر عليه السلام درباره ي حكم كسي كه در نمازش «فاتحة الكتاب» قرائت نكرده بود، سؤال شد، حضرت فرمود: لا صلاة له الا ان يقرأ بها؛ نمازش، نماز شمرده نمي شود، مگر اين كه در آن «فاتحة الكتاب» را قرائت كند.

2. در روايت ديگر مي فرمايند: كل صلاة لا يقرأ فيها بفاتحة الكتاب فهي خداج؛ هر نمازي كه در آن «فاتحة الكتاب» خوانده نشود، ناقص است [1] .

2. اميرمؤمنان امام علي عليه السلام مي فرمايند: هرگاه تكبير افتتاح را گفتي، سوره ي حمد را قرائت كن و سوره ي ديگري كه به آن اجازه داده شده، همراه آن بخوان [2] .

4. امام رضا عليه السلام مي فرمايند: گفته شده است كه سوره ي حمد در نماز خوانده شود نه سوره ي ديگري؛ زيرا هيچ سوره اي جامع تر از سوره ي حمد نيست [3] .

امام خميني قدس سره در تفسير سوره ي شريف «حمد» مي فرمايد: اين سوره ي شريف مشتمل بر عمده ي مقاصد الهيه در قرآن شريف است؛ زيرا اصل مقاصد قرآن كريم، تكميل معرفة الله و تحصيل توحيد است؛ پس جميع مقاصد كتاب الهي و قرآن كريم به مقصد واحد برمي گردد و آن حقيقت، توحيد است كه هدف نهايي و مقصد همه انبياي عظام عليهم السلام است و حقايق توحيد نيز در آيه ي مباركه ي «بسم الله» نهفته شده است؛ از اين رو اين آيه ي شريف، اعظم آيات الهيه و مشتمل بر تمام مقاصد كتاب الهي است و



[ صفحه 158]



چون «باء» ظهور توحيد و نقطه ي زير آن، سر آن است، پس تمام كتاب قرآن كريم ظهورا و سرا در «باء» موجود است و وجود مبارك رسول اكرم صلي الله عليه و آله همان نقطه ي سر توحيد است و در عالم، آيه و نشانه اي بزرگ تر از آن وجود مبارك نيست؛ چنان كه در حديث وارد شده است [4] هر چه در تفسير اين آيه سخن گفته شود اندك است؛ زيرا مي گويند: «اميرمؤمنان علي عليه السلام از سر شب تا صبح براي «ابن عباس» از تفسير «بسم الله» سخن مي گفت، صبح شد در حالي كه از تفسير «باء» آن فراتر نرفته بود». [5] در فضيلت اين سوره ي مباركه، سه روايت نقل مي كنيم:

1. از امام صادق عليه السلام از «بسم الله...» سؤال شد؛ فرمودند: الباء بهاء الله، و السين سناء الله، و الميم ملك الله،...؛ «باء» نشانه ي عظمت و كمال خداوند متعال، «سين» نشانه ي بلندي و رفعت مقام خداوندي و «ميم» نشانه ي فرمان روايي خداوند متعال است. [6] .

2. ابن عباس از حضرت رسول صلي الله عليه و آله چنين نقل كرده است: براي هر چيز اساسي است و اساس قرآن «فاتحه» و اساس «فاتحه»، «بسم الله الرحمن الرحيم» است.

3. پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله به جابر بن عبدالله انصاري فرمود: اي جابر! آيا برترين سوره اي كه خدا در كتابش نازل فرموده به تو بياموزم؟ جابر عرض كرد: آري، پدر و مادرم فداي تو باد اي رسول خدا! آن را به من بياموز. پس رسول اكرم صلي الله عليه و آله سوره ي «حمد» (ام الكتاب) را به او تعليم دادند و فرمودند: اي جابر! آيا آگاهت سازم از اين سوره؟ عرض كرد: پدر و مادرم فداي تو باد يا رسول الله! مرا از آن با خبر ساز. فرمودند: آن شفاي هر دردي است جز مرگ [7] .



[ صفحه 159]