پرسش شماره 74) خداوند با اين كه براي زن ارزش و مقامي بالاتر از مرد قائل است و در بعضي موارد برابر با مرد، چرا هنگام نماز، مرد بايد جلوتر از زن بايستد؟

خداوند متعال براي زن ارزش و مقامي بالاتر از مرد قائل نشده است؛ چرا كه از ديدگاه قرآن، انسان ها (چه مرد و چه زن) از نظر حقيقت انسانيت و مسائل ارزشي، يكسان هستند و هيچ يك بر ديگري جز به تقوا و عمل صالح برتري ندارد: (ان أكرمكم عندالله أتقاكم)؛ [1] گرامي ترين شما نزد خداوند باتقواترين شما است. (من عمل صالحا من ذكر أو أنثي و هو مؤمن فلنحيينه حياة طيبة و لنجزينهم أجرهم بأحسن ما كانوا يعملون)؛ [2] هر كس كار شايسته انجام دهد و مؤمن باشد، به طور قطع او را با زندگي پاكيزه [و نيكو] بي حيات [واقعي] مي بخشيم و يقيناً بهتر از آنچه انجام داده اند به آنان پاداش مي دهيم.



[ صفحه 128]



اگر قرآن از مردان شايسته اي همچون لقمان حكيم سخن مي گويد، از زنان شايسته نيز نام مي برد؛ مانند همسر فرعون [3] و حضرت مريم [4] .

همان گونه كه مردان، داراي انديشه و اراده اند و براي رسيدن به تكامل و قرب الهي، وظايف و تكاليفي بر عهده ي آن ها است، زن ها نيز همين گونه هستند و از اين جهت، هيچ امتيازي بر ديگري ندارند؛ ولي در بعضي موارد، وظايفي به عهده ي مردان است كه بر عهده ي زنان نيست و بالعكس و اين تفاوت براي اين است كه طبيعت و آفرينش زن و مرد متفاوت است.

خداي متعال، به مقتضاي حكمت بالغه ي خود و مصالح و مفاسدي كه پشتوانه ي احكام او است، وظايفي براي مرد و زن معين كرده است: (لا تبديل لخلق الله)؛ [5] دگرگوني در آفرينش الهي نيست. همان طور كه مرد نمي تواند فرزندي به دنيا بياورد، زن هم نمي تواند برخي از كارهاي طاقت فرسا چون امامت، رهبري، سياست و كشورداري را به عهده بگيرد. اگر اسلام اجازه نداده است زن، رئيس حكومت، قاضي يا امام جماعت شود، براي آن است كه هر يك از آن ها، از شئون سياسي جامعه است و در شئون سياسي، زن بايد پشت سر مرد بايستد نه پيش روي او و اين به معناي برتري مرد بر زن نيست.

در علم فيزيولوژي گفته شده است كه زنان از نظر مغز، قلب، شريان ها، اعصاب و عضلات با مردان تفاوت دارند. در زندگي زنان، «احساس» و در حيات مردان تعقل غلبه دارد. به همين جهت، در اسلام، وظايف و تكاليف عمومي و اجتماعي كه به تعقل و صلابت بيشتري نياز دارد؛ مانند: حكومت، امامت، قضاوت، جهاد ابتدايي و... به عهده ي مردان و وظايفي كه ارتباطش با احساس، بيشتر از تعقل است و زن، بهتر از مرد



[ صفحه 129]



مي تواند از عهده ي آن برآيد؛ مانند: پرورش و تربيت اولاد، آشنا كردن آن ها به وظايف اجتماعي، تدبير منزل و... به عهده ي زنان گذاشته شده است.

همچنين از آن جا كه عفت و عصمت زن اهميت بسياري دارد، خداوند متعال نيز بعضي از كارهاي اجرايي، مانند: امامت و قضاوت را - كه سر كار انسان با نامحرمان بسيار است - به عهده ي مردان گذاشته و جلوتر ايستادن مردها از خانم ها در نماز نيز كه در بعضي روايات به آن اشاره شده [6] ممكن است به همين جهت باشد. بنابراين، عفت زن اقتضا مي كند كه عقب تر از مرد بايستد.

شايسته ياد آوري است كه جلوتر ايستادن زن از مرد، مكروه است نه حرام؛ يعني مستحب است براي نماز خواندن، مرد جلوتر از زن بايستد [7] .



[ صفحه 131]