پرسش شماره 53) آيا در قرآن كريم راه هاي كاربردي ترويج نماز در منزل، آموزشگاه، مساجد، پادگان ها، بازار، روستاها، دواير دولتي و... بيان شده است؟

برخي از شيوه هاي ترويج نماز در قرآن عبارت اند از:

1. تبليغ عملي: قرآن در اين زمينه مي فرمايد: (يا أيها الذين آمنوا لم تقولون ما لا تفعلون - كبر مقتاً...)؛ [1] اي كساني كه ايمان آورده ايد! چرا چيزي مي گوييد كه انجام نمي دهيد؟ نزد خدا سخت ناپسند است كه چيزي را بگوييد و انجام ندهيد.

و در جاي ديگر مي فرمايد: (أتأمرون الناس بالبر و تنسون أنفسكم...)؛ [2] آيا مردم را به نيكي فرمان مي دهيد و خود را فراموش مي كنيد با اين كه شما كتاب [خدا] را مي خوانيد؟ آيا [هيچ] نمي انديشيد؟

امام صادق عليه السلام فرمود: كونوا دعاة للناس بغير ألسنتكم ليروا منكم الورع و الاجتهاد و الصلاة و الخير فان ذلك داعية؛ [3] مردم را با غير از زبان هاي تان [به سوي دين] دعوت كنيد تا تقوا و اجتهاد و نماز و خير و نيكي شما را مشاهده كنند، پس اين (چهار چيز) دعوت [واقعي مردم به دين] است.



[ صفحه 97]



2. تبليغ گروهي: بايد براي تبليغ، از روش و شيوه گروهي نيز بهره جست، به ويژه در مورد نماز كه اگر به صورت جماعت برگزار شود، اثرش هزاران برابر بيشتر از نماز فرادا است. خداوند مي فرمايد: (و اركعي مع الراكعين)؛ [4] [اي مريم!] با ركوع كنندگان ركوع كن. مفسران در تفسير اين آيه شريف گفته اند: اين آيه به «نماز جماعت» اشاره دارد.

3. پيام رساني: از طريق ابزار پيام رساني و ارتباط جمعي، مي توان نداي دعوت الهي (نماز) را به گوش بندگان رساند. قرآن در اين زمينه مي فرمايد: (يا أيها الذين آمنوا اذا نودي للصلاة من يوم الجمعة فاسعوا الي ذكر الله...)؛ [5] اي كساني كه ايمان آورده ايد! چون براي نماز جمعه ندا در داده شد، به سوي ذكر خدا بشتابيد. اين آيه ي شريف مي فهماند كه بهره جستن از «اذان»، مي تواند نيروي شگرفي در پيام رساني و رساندن احكام الهي به گوش جهانيان باشد؛ از واژه ي «نودي» ترويج عمومي به نماز استفاده مي شود.

4. ترويج تشكيلاتي و سازمان يافته نماز؛ قرآن كريم مي فرمايد: (و اضرب لهم مثلا أصحاب القرية اذ جآءها المرسلون - اذ أرسلنا اليهم اثنين فكذبوهما فعززنا بثالث فقالوا انا اليكم مرسلون)؛ [6] [داستان] مردم آن شهري را كه رسولان به آن جا آمدند، براي آنان مثل زن؛ آن گاه كه دو تن سوي آنان فرستاديم [ولي] آن دو را دروغ گو پنداشتند، تا با [فرستاده ي] سومين [آنان را] تأييد كرديم، سپس [رسولان] گفتند: ما به سوي شما به پيامبري فرستاده شده ايم. بر پايه ي اين آيه ي شريف بايد با سازماندهي در تبليغ و ترويج نماز بكوشيم و اگر با يك يا دو نفر ممكن نمي شود با افراد بيشتري اقدام كنيم.

5. با زبان روز سخن گفتن: در برنامه هاي ديني و ترويج آن، بايد از هر روش درستي بهره برد و در خور فهم مردم و با زبان آنان سخن گفت؛ چنان كه قرآن كريم مي فرمايد: (و ما أرسلنا من رسول الا بلسان قومه ليبين لهم)؛ [7] و ما هيچ پيامبري را جز به زبان قومش



[ صفحه 98]



نفرستاديم تا [حقايق را] براي آنان بيان كند. اين آيه ي شريف مي فهماند كه براي ترويج دين بايد با هر ملتي به زبان خودشان صحبت كرد و به تبيين، روشن گري، تعليم و تربيت آن ها پرداخت.

توجه به توانايي افراد: خداوند بيش از توان مردم بر آن ها تكليف نكرده است؛ قرآن كريم مي فرمايد: (لا يكلف الله نفسا الا وسعها)؛ [8] خداوند هيچ كس را جز به قدر توانايي اش تكليف نمي كند.

پس بايد به ظرفيت و توانايي افراد نگريست و در عمل به دستورهاي ديني از افراط و تفريط پرهيز كرد، تا باعث «زدگي» و «خستگي» نشود. نبايد نمازهاي مستحبي و دعا را در حال خستگي خواند؛ بلكه بايد به واجبات بسنده كرد؛ و گرنه دل زدگي به بار مي آورد و موجب مي شود واجبات هم ترك شود.