پرسش شماره 50) با توجه به اين كه خداوند در قرآن بارها بندگان را به عبادت او سفارش كرده، [1] عوامل مؤثر براي علاقه ي فرد به عباداتي همچون نماز، روزه و نيايش به درگاه خدا چيست؟

بي گمان عبادت، نقش مؤثري در هدايت آدمي دارد، قرآن نيز عبادت خداوند را يكي از هدف هاي بعثت پيامبران مي داند [2] براي اين كه اجراي عبادت ها جنبه ي عادت پيدا نكند و علاقه ي انسان به معنويات، استمرار داشته باشد و حتي افزون گردد، شايسته است كه چند نكته مورد توجه قرار گيرد:

شناخت عوامل ايجاد علاقه به معنويات در انسان، از مهم ترين و مؤثرترين نكته ها در اين زمينه است. ره پويان اين راه، اين عوامل را به دو قسمت باطني و خارجي تقسيم كرده اند. عوامل باطني عبارت اند از: حضور قلب، فهميدن (تفهم)،



[ صفحه 93]



تعظيم، هيبت، رجا و حيا. در حضور قلب، چند چيز شرط شده است:

1. اهتمام به اين كه دنيا حقير است؛

2. ايمان و تصديق به اين كه آخرت، خير و باقي است؛ چنان كه خداوند مي فرمايد: (قل متاع الدنيا قليل و الآخرة خير لمن اتقي)؛ [3] بگو سرمايه ي زندگي دنيا ناچيز است و سراي آخرت براي كسي كه پرهيزكار باشد بهتر است.

3. توجه داشتن به اين مطلب كه نماز، وسيله ي رسيدن به سراي جاويد است [4] و براي برخورداري از حضور قلب، تمركز فكر، سپردن دل به خدا و عادت دادن قلب به مناجات، توصيه شده است.

«تفهم» آن است كه انسان هنگام اداي الفاظ، بفهمد كه چه مي گويد و با چه كسي حرف مي زند. «تعظيم» آن است كه بعد از شناخت خداي بزرگ، به عظمت او پي برده، در مقابلش خاضع و خاشع باشيم، همچنين خود را بشناسيم كه موجودي سراسر نيازمند هستيم. «هيبت» در مقابل قدرت خدا و نفوذ مشيت او است. «رجا» به جهت لطف و كرم خدا است و «حيا» براي تقصير در عبادت خدا و علم به عاجز بودن از قيام به تعظيم حق او است.

برخي از عوامل خارجي عبارت اند از: محبت به دنيا، شنيدن و ديدن صحنه هاي شبهه دار، خوردن لقمه ي مشكوك، كم رنگ شدن ارزش ها و فضايل اخلاقي و اجرا نكردن امر به معروف و نهي از منكر، همچنين عوامل ديگري مانند: ريا، عجب، غيبت و... نيز تأثير فراوان دارد.

خداوند متعال مي فرمايد: مرداني هستند كه تجارت و خريد و فروش، آن ها را از ياد خدا و به پا داشتن نماز و دادن زكات بازنمي دارد. [5] .



[ صفحه 94]



امام صادق عليه السلام مي فرمايد: ان احب الأعمال الي الله ماداوم عليه العبد و ان قل؛ محبوب ترين اعمال نزد خدا، چيزي است كه بنده بر آن مداومت داشته باشد؛ هر چند كم باشد. [6] .

رعايت كردن اين نكته ها، نشاط، پويايي و حركت به سوي كمال و قرب الهي را بر اثر عبادات و معنويات به انسان عطا مي كند. [7] .