پرسش شماره 34) اگر كسي تا هنگام ازدواج نماز نخواند و پس از آن نماز خواندن را شروع كند، آيا مي تواند گذشته را با توبه جبران كند؟

توبه با يك جرقه آغاز مي شود، جرقه اي كه در آغاز تنها يك نقطه ي نوراني و كوچك در قلب است؛ اما به تدريج تمام آسمان تيره و تاريك قلب را فرا مي گيرد. اين نقطه ي نوراني سفيد، انسان را از گذشته ي تاريك به آينده ي روشن مي برد. فرد نسبت به گذشته ي تاريك و سياه خود احساس تلخي، پشيماني و ندامت مي كند، آن گاه آسمان ابر گرفته ي قلب براي آينده اي روشن، آماده ي بارش رحمت الهي مي شود. قرآن - اين كتاب نويد بخش رحمت - به همه ي مؤمنان فرمان توبه مي دهد. خداوند در سوره ي تحريم، آيه ي 8 مي فرمايد: (يا أيها الذين آمنوا توبوا الي الله توبة نصوحا عسي ربكم أن يكفر عنكم سيئاتكم و يدخلكم جنات تجري من تحتها الأنهار)؛ اي كساني كه ايمان آورده ايد! با اخلاص كامل توبه كنيد، باشد كه پروردگار از گناهان شما درگذرد و به باغ هايي واردتان كند كه در آن جويبارهايي جاري است.

حقيقت توبه همان حالت ندامت و پشيماني از معصيت و تصميم بر ترك گناه در



[ صفحه 71]



آينده است. [1] پشيماني كار دل است؛ اما اگر حقيقي و خالص باشد، آثاري را در رفتار ظاهري انسان نيز بر جاي مي گذارد.

روزي حضرت علي عليه السلام مردي را ديد كه بدون توجه به شرايط توبه فقط با زبان مي گفت: «استغفر الله». حضرت به او فرمودند: مي داني استغفار چيست؟ آن گاه شرايط استغفار را براي او توضيح دادند و فرمودند:

اول بايد از كارهاي ناشايست گذشته ات پشيمان باشي؛

دوم آن كه تصميم بگيري ديگر سراغ كارهاي زشت قبلي نروي؛

سوم، اگر حقي از بندگان خدا بر عهده ي تو است (قرضي گرفته اي و پس نداده اي يا به زور چيزي را از مردم گرفته اي يا...) ادا كني؛

چهارم، اگر حقي از خدا بر عهده ي تو است (نمازهايي از تو قضا شده و نخوانده اي) آن ها را ادا كني.

آن گاه پس از اين مراحل با زبان بگويي: «استغفر الله.» [2] .

بنابراين براي جبران گذشته، علاوه بر پشيماني دل، نمازهاي قضا شده را نيز بايد به جا بياوريم.



[ صفحه 73]