پرسش شماره 22) آيا نماز رايج ميان مسلمانان تنها راه تشكر از خدا است؟ آيا انسان مي تواند با زبان مادري خود از خداوند تشكر كند؟

در نماز، توجه قلب و تمركز فكر بسيار سخت است؛ ولي وقتي با زبان مادري خود با خدايمان صحبت كنيم، اين توجه بسيار بالا مي رود و ارتباط نزديكي برقرار مي گردد. بنابراين چرا با زبان مادري به شكر گزاري و بندگي نپردازيم و تنها بايد به زبان عربي عبادت كنيم؟ براي پاسخ، چند نكته بايد روشن شود:

الف - ابراز بندگي در هيچ قالب زماني، مكاني و زباني محدود نمي شود؛ ولي با توجه به عظمت خداوند و جلال و جبروت او از يك سو و فقر وجودي آدمي از سوي ديگر، درك حقيقت بندگي، معنا و مفهوم پيدا مي كند. [1] .

قرآن كريم از عبوديت و بندگي تمام مخلوقات خبر مي دهد [2] و مي گويد همه ي هستي به تسبيح خداوند مشغول هستند، هر چند بيشتر انسان ها از اين تسبيح



[ صفحه 55]



بي خبرند؛ زيرا آگاهي از نوع تسبيح موجودات، با درك و فهمي ژرف و عميق از عالم هستي و پس از راه يابي به عالم ملكوت به دست مي آيد.

قرآن علاوه بر تسبيح موجودات از نماز آنان نيز سخن به ميان آورده است. [3] ما انسان هاي معمولي، همان گونه كه از چگونگي تسبيح موجودات بي خبريم، از چگونگي نماز آن ها نيز آگاهي نداريم.

انسان يكي از برترين مخلوقات هستي است و از نظر تكوين، همانند ديگر موجودات است؛ ولي از آن جا كه هدف آفرينش انسان، عبوديت است، [4] خداوند نيز او را به نماز و تسبيح امر كرده تا به مقام عبوديت برسد.

ب - اظهار عبوديت، با هر زبان و رفتاري ممكن است؛ ولي پيامبر صلي الله عليه و آله و سفيران الهي - كه اوامر و نواهي خداوند را براي بشر بازگو مي كنند - هر يك در عصر خويش اظهار عبوديت را به شكل خاص و با الفاظ ويژه اي به انسان ها هديه كرده اند.

نماز، تركيبي از اعمال و واژگان مخصوص و مطلوب ترين شكل بندگي و سپاس گزاري در برابر خداوند است كه به امت اسلامي تعليم داده شده است. توجه به ركوع، سجود، قنوت و ديگر اعمال نماز و نيز تأمل در مفاهيم متعالي نهفته در الفاظ آن، گواه اين حقيقت است كه براي اظهار بندگي و سرسپردگي در آستان ربوبي، هيچ عملي زيبنده تر از نماز نيست.

سوره ي حمد - كه نماز بدون آن صحيح نيست - در برابر كل قرآن قرار گرفته است: (و لقد آتيناك سبعا من المثاني و القرآن العظيم)؛ [5] ما به تو سوره ي حمد و قرآن عظيم داديم.



[ صفحه 56]



در اين آيه، قرآن با تمام عظمتش در برابر سوره ي حمد قرار گرفته و نزول دوباره ي آن نيز شايد براي اهميت فوق العاده ي آن باشد.

پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: خداوند بزرگ به خاطر نزول سوره ي حمد، بر من منتي خاص نهاد و آن را در برابر قرآن عظيم قرار داد و سوره ي حمد از با ارزش ترين ذخاير و گنج هاي عرش خداوند است. [6] .

درباره ي سجده از امام رضا عليه السلام نقل شده است كه فرمودند: حالت سجده، نزديك ترين حالت بنده به خدا است. [7] .

اگر خداوند را دوست داريم و او را مستحق ستايش مي دانيم و بهترين راه اظهار بندگي در آستان او را مي جوييم، بهترين شكل اظهار بندگي، در نماز تجلي پيدا مي كند، كه خداوند از سر لطف و رحمت، زيباترين شيوه ي ستايش گري را به ما آموخته است.

ج - از سنت هاي بشري اين است كه در هر فرهنگ و قومي، نوعي احترام كردن رايج است؛ براي مثال: احترام و سلام دادن يك نظامي به فرمانده خود، تكريم شايسته ي بزرگان در برخي از اقوام كه گاه با ساييدن پيشاني به خاك همراه است، سلام فرزند به پدر و مادر، احترام دوست به دوستش و... همه ي اين ها متناسب با شأن و مقام آنان است.

ستايش متناسب با شأن خداوند، پس از علم و آگاهي از مقام ربوبي و خشيت و حضور قلب، در قالب نماز تجلي مي يابد. انساني كه عبادت را از روي نياز و اشتياق به جا مي آورد و خود را وام دار حضرت حق مي داند، هرگز در تعليم نماز و فهم معاني آن خسته و رنجور نمي شود.



تشنه ي ديدار دوست، راه نپرسد كه چند؟

كشته ي شمشير عشق، حال نپرسد كه چون؟





[ صفحه 57]