پرسش شماره 13) از كدام آيه ي قرآن كريم، حكم وجوب نماز استفاده مي شود و چگونه مي توان از حكم وجوب نماز آگاهي يافت؟

خداوند در آيه هاي مختلفي بر وجوب نماز تصريح فرموده: (و أقيموا الصلاة و آتوا الزكاة و أطيعوا الرسول لعلكم ترحمون)؛ [1] و نماز را به پا داريد و زكات بدهيد و از پيامبر [خدا] اطاعت كنيد تا در رحمت قرار گيريد. «اقيموا» صيغه ي امر است و امر نيز بر وجوب دلالت مي كند و نيز مي فرمايد: «ان الصلاة كانت علي المؤمنين كتابا موقوتا»؛ همانا نماز بر مؤمنان، در اوقات معين مقرر شده است.



[ صفحه 43]



امام رضا عليه السلام فرمود: علت تشريع نماز، توجه و اقرار به ربوبيت پروردگار، مبارزه با شرك و بت پرستي، قيام در پيشگاه پروردگار در نهايت خضوع و تواضع، اعتراف به گناهان، تقاضاي بخشش از گناهان گذشته و هر روز پيشاني نهادن بر زمين براي تعظيم خداوند است و اين كه انسان همواره هوشيار و متذكر باشد كه گرد و غبار فراموشي بر دل او ننشيند، مغرور نشود، خاشع و خاضع باشد و همين توجه به خداوند متعال و قيام در برابر او، انسان را از گناهان بازمي دارد و از انواع فساد جلوگيري مي كند. [2] .

پرسش شماره 14) چرا خواندن قرآن واجب نيست، ولي خواندن نماز واجب است؟

قرائت قرآن واجب نيست؛ ولي در آيات و روايات فراواني بر خواندن آن سفارش شده است؛ براي مثال در آيه ي 20 سوره ي مزمل مي خوانيم: (فاقرئوا ما تيسر من القرآن)؛ آنچه براي شما ميسر است قرآن بخوانيد.

در روايتي از امام صادق عليه السلام آمده است: قرآن، عهد و فرمان خداوند به بندگانش است، پس شايسته است كه انسان مسلمان در پيمان خود نظر كند و هر روز پنجاه آيه از آن را بخواند. [3] .

از اين نكته نبايد غفلت شود كه هر حكم واجبي، حكمت يا حكمت هايي دارد؛ ولي چنين نيست كه هر چيز فايده و حكمتي هر چند مهم داشته باشد، واجب شود؛ يعني اين رابطه، حالت عكس ندارد؛ زيرا علاوه بر لزوم وجود حكمت و فايده، در واجب شدن يك حكم، توان مخاطب نيز لحاظ مي شود و چه بسا حكم با فايده اي كه اگر براي همه ي مردم مشقت بار نبود، واجب مي شد؛ ولي به جهت رعايت حال مردم، واجب نشده است؛ مانند مسواك زدن. قرائت قرآن نيز براي همه ي انسان ها ممكن نيست و مقدماتي نياز دارد؛ مانند: سواد و توانايي قرائت مصحف، بنابراين نبايد به احكام يك سويه نگريست.

قرائت قرآن در نماز - كه از مهم ترين واجبات است - جزء واجب نماز است. سوره ي «حمد» و «توحيد» يا غير آن از سوره هايي است كه هنگام قرائت نماز، بارها



[ صفحه 44]



خوانده مي شوند و اساسا نماز بدون قرائت سوره ي حمد، صحيح نيست؛ اما اين كه چرا خواندن نماز، واجب است، بايد گفت:

1. «نماز» از واجباتي است كه در قرآن كريم و روايات اسلامي بسيار بر آن تأكيد و سفارش شده و تنها واجبي است كه مكلف - حتي در حال احتضار - بايد آن را به جا بياورد و در هيچ شرايطي نبايد ترك شود و توصيه ي تمام انبياي الهي نيز به امت شان همين بوده و در روز حساب رسي اگر اين عمل (نماز) مورد قبول واقع شود، ساير اعمال نيز قبول خواهند شد. خداوند در مورد وجوب نماز فرموده: (و أقيموا الصلاة و آتوا الزكاة و أطيعوا الرسول لعلكم ترحمون)؛ [4] و نماز را به پا داريد و زكات بدهيد و از پيامبر [خدا] اطاعت كنيد تا مورد رحمت قرار گيريد.

2. در روايات اسلامي نيز مطالبي درباره ي علت وجوب نماز آمده است؛ از جمله سخن امام رضا عليه السلام كه در صفحه ي پيشين آمد. [5] هم چنين نماز، خودبيني و كبر را از بين برده، پرده هاي غرور و خودخواهي را كنار مي زند و وسيله پرورش فضائل اخلاقي و تكامل معنوي انسان است. [6] .



[ صفحه 45]