پرسش شماره 1) آيا واژه ي «نماز» در فارسي و «صلاة» در عربي از ابتدا به معناي همين افعال و حركات خاص به كار رفته است؟

گروهي بر اين باورند كه واژه «نماز» در لغت فارسي از لفظ پهلوي «نماك» (namac) و آن هم از ريشه ي ايران باستان واژه ي «نم» (nam) به معناي خم شدن و تعظيم كردن گرفته شده است. [1] .

از جمله معاني نماز كه در كتاب هاي لغت فارسي وجود دارد مي توان به: بندگي، اطاعت، سجود، پرستش، خدمتكاري و فرمان برداري اشاره كرد. [2] .

برخي معتقدند «صلاة» از ريشه ي عبري گرفته شده و به معناي كنيسه ي يهوديان است. به نظر نولدكه [3] «صلوة» از لفظ عبري «صلوها» مشتق شده است. [4] ، چنان كه لفظ «صلوات» در آيه 40 سوره حج: (... لهدمت صوامع و بيع و صلوات و مساجد) نيز به همين معنا است. [5] .

راغب مي نويسد: اصل «صلاة» براي دعا بوده و از باب نام گذاري كل به نام اجزايش، بر نماز اطلاق گشته كه بخشي از اجزاي آن دعا است. [6] . صاحب قاموس هم به دنبال ديدگاه مرحوم علامه طباطبائي رحمه الله «صلاة» را به معناي توجه و انعطاف گرفته



[ صفحه 24]



است و افعالي را كه مسلمانان با آن كيفيت خاص انجام مي دهند نيز يكي از مصاديق توجه و انعطاف به خداوند مي داند. [7] .

اين واژه در اصطلاح بر عبادتي مخصوص با كيفيتي خاص اطلاق مي شود. [8] . در قرآن آمده است: (هو الذي يصلي عليكم و ملائكته ليخرجكم من الظلمات الي النور و كان بالمؤمنين رحيما)؛ [9] او كسي است كه بر شما درود و رحمت مي فرستد و فرشتگان او [نيز براي شما تقاضاي رحمت مي كنند] تا شما را از ظلمات (جهل و شرك گناه) به سوي نور (ايمان و علم و تقوي) رهنمون سازد. او همواره نسبت به مؤمنان مهربان بوده است. همچنين «صلاتي» كه به خداوند نسبت داده شده، به معناي رحمت ويژه خداوند در حق مؤمنان است. [10] .