در كنار همه خصوصيات نماز جمعه كه هر يك به نوبه خود از اهميت ويژه اي برخوردار است، خطبه ها در حالي ايراد مي شود كه مردم با اجتماع خود وحدت و همدلي را به نمايش گذاشته اند و اقتدار ملي و منطقه اي خود را به معرض عام و خاص قرار داده اند. اجتماع عبادي - سياسي مسلمين كه به انتظار استماع مسايل مهم سياسي روز نشسته اند، جهت خاصي به خطبه ها داده است. به همين دليل گاه مي شود كه دشمنان اسلام و مسلمين يك هفته تمام و شبانه روز بر عليه مصالح



[ صفحه 246]



امت اسلامي تبليغات مسموم انجام مي دهند ولي با يك خطبه نماز جمعه و مراسم پرشكوه و حياتبخش نماز جمعه همه آنها خنثي گرديده و روح تازه اي در كالبد جامعه دميده مي شود.

فضل بن شاذان در حديثي از امام رضا عليه السلام نقل مي كند كه حضرت در مورد خطبه هاي نماز جمعه فرمود:

«انما جعلت الخطبه يوم الجمعه لأن الجمعه مشهد عام فأراد أن يكون للأمير سبب الي موعظتهم و ترغيبهم في الطاعه و ترهيبهم من المعصيه و توفيقهم علي ما أراد من مصلحه دينهم و دنياهم و يخبرهم بما ورد عليهم من الآفاق من الأهوال التي لهم فيها المضرة و المنفعه و... انما جعلت خطبتين ليكون واحدة للثناء علي الله و التمجيد و التقديس لله عزوجل و الأخري للحوايج و الاعذار و الانذار و الدعاء و لما يريد أن يعلمهم من أمره و نهيه ما فيه الصلاح و الفساد» [1] خطبه به اين دليل در روز جمعه تشريع شده است كه نماز جمعه يك برنامه عمومي است، خداوند مي خواهد به امير مسلمين امكان دهد تا مردم را موعظه كند، به اطاعت خدا ترغيب نمايد، و از معصيت الهي بترساند و آنها را از آنچه مصلحت دين و دنياشان است آگاه سازد و اخبار و حوادث مهمي كه از نقاط مختلف به او مي رسد و در مورد سود و زيان و سرنوشت آنها مؤثر است به اطلاعشان برساند. و دو خطبه قرار داده شده است تا در يكي حمد و ثنا و تمجيد و تقديس الهي كنند، و در ديگري نيازها و هشدارها و دعاها را قرار دهند، و اوامر و نواهي و دستوراتي را كه با صلاح و فساد جامعه اسلامي در ارتباط است به آنها اعلام نمايند.



[ صفحه 248]