در ميان مسلمانان، هر كس كه از خانوادهاي مسلمان متولد گردد و به بلوغ برسد و بعد از تكليف ولو به هيچ يك از اعمال عبادي تن ندهد او را مسلمان مي خوانند چنانچه در ساير اديان الهي چنين است وليكن حقيقت امر، چيز ديگري است چون در واقع به چنين افرادي كه به هيچ يك از دستورات و تعاليم ديني مقيد و پايبند نيستند حقيقت مسلماني صادق نيست چون ركن اصلي دين، جنبه عملي آن است. و آنكه به عنوان مسلمان در ميان مسلمين شناخته شده است ولي به حداقل دستورات اسلام عمل نمي كند هر چند فقهاء از ديدگاه فقهي احكام فقه را بر او مترتب مي دانند وليكن در حقيقت شرع و ديدگاه كلامي، او با ساير كفار فرق چنداني ندارد. و برخورد با او همانند برخورد با ساير كفار و اهل كتاب است. چنانچه از پيامبر اسلام روايت شده كه فرمودند: «من ترك الصلاة لا يرجو ثوابها و لا يخاف عقابها فلا ابالي ان يموت يهوديا او



[ صفحه 142]



نصرانيا او مجوسيا» [1] يعني «كسي كه نمازش را ترك كند اميد به ثوابش نمي باشد و از عذاب و عقاب آن ترسناك نيست. پس باكي نيست كه يهودي بميرد يا نصراني يا مجوسي». و حتي بالاتر از چنين لحن تندي، در حديث ديگري از پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم وارد شده است كه بر اين گروه، احكام ظاهري اسلام جاري نمي شود و آن حرمت و احترامي كه بر جنازه مسلمان فرض و لازم است بر جسد و مرده بي نماز لازم نمي باشد و گويا همه حرمت و اكرام بر انسان مسلم، از نمازش نشأت گرفته است و وقتي نماز از او ترك گردد همه تعظيم و اكرامها بر شخصيت او در حال حيات و بر جنازه اش بعد از مرگ رخت برمي بندد. آن كلام گوهربار پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم چنين است: «من ترك الصلاة ثلاثه ايام فاذا مات لا يغسل و لا يكفن و لا يدفن في قبور المسلمين» [2] «كسي كه سه روز نمازش را ترك كند هرگاه بميرد غسل و كفن نمي شود و در قبرستان مسلمين دفن نمي گردد». يعني نوع برخورد با بدن مرده فرد بي نماز همانند برخورد با حيوانات مردار است. چگونه مردار حرمتي ندارد جسم بي جان مسلمان بي نماز هم چنين است. چنانچه گفته شد هر چند فقهاء احكام فقهي را براي اين دسته از مسلمانان جاري مي دانند و ظاهرا فرقي بين او و اهل نماز نمي گذارند وليكن اين امر موجب نمي شود كه او از عذاب آخرت نجات يابد.

افراد بي نماز بايد منتظر شديدترين عذاب در عالم پس از مرگ بوده باشند چنانچه در برخي روايات وارد شده كه عذاب اين گروه از حين مرگ و جان دادن آغاز مي گردد و شدت سختي و مشقت جان كندن براي اين گروه بالاتر و برتر از همه انسانهاست. يعني با سخت ترين حالت جان مي دهند. و اميد بستن



[ صفحه 143]



ايشان به اينكه در قبرستان مسلمين دفن خواهند شد و با احترام دفن و كفن مي گردند دردي را دوا نكرده و چيزي از عذابشان را نخواهد كاست. دليل اين نكته هم اين است كه بين اعمال او و اعمال كفار و مشركين تمايزي نيست و شايد بنابر همين دليل باشد كه پيامبر گرامي اسلام فرمودند: «ليس بين العبد و الشرك الا ترك الصلاة فاذا تركها فقد اشرك» [3] «ميان بنده و شرك جز ترك نماز فاصله نيست و چون نماز را ترك كند مشرك است.»