اقسام كفر


علامه طباطبايي در تفسير الميزان فرموده است كه كفر مانند ايمان شدت و ضعف دارد و داراي مراتب مختلف است. آنگاه روايتي از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه ما در زير مي آوريم.

زبيري مي گويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم وجوه كفر در قرآن را برايم بيان كنيد. حضرت فرمود: «الكفر في كتاب الله علي خمسه أوجه فمنها كفر الجحود و الجحود علي وجهين و الكفر بترك ما أمر الله و كفر البرائة و كفر النعم» يعني «كفر در قرآن بر پنج وجه است، كفر جحودي كه بر دو قسم است، كفر به سبب ترك آنچه كه خداوند به آن امر كرده است، كفر برايتي و كفر نعمت»

آن وقت امام شروع كرد آن پنج وجه را توضيح داد كه:

«فأما كفر الجحود فهو الجحود بالربوبيه و هو قول من يقول لا رب و لا جنه و لا نار و هو قول صنفين من الزنادقه يقال لهم الدهريه و هم الذين يقولون و ما يهلكنا الا الدهر و هو دين و ضعوه لأنفسهم بالاستحسان علي غير تثبت منهم و لا تحقيق لشي ء مما يقولون» يعني «اما كفر جحودي يك وجهش اين است كه خداوند را انكار كند و بگويد: نه بهشتي وجود دارد و نه جهنمي و نه پروردگاري و اين همان قول زنادقه است كه به آنها «دهريه» مي گويند. اينها مي گويند: «اين دهر است كه ما را هلاك مي كند». اين ديني است كه آنها از خودشان درآورده اند. و آنچه كه مي گويند واقعيت ندارد. خداوند فرمود: «ان الذين كفروا سواء عليهم أ أنذرتهم أم لم تنذرهم لا يؤمنون) مراد از كفر در اينجا انكار توحيد و يگانگي خداست.

«فأما الوجه الآخر من الجحود علي معرفه و هو أن يجحد الجاحد و هو يعلم أنه حق قد استقر عنده»



[ صفحه 126]



وجه ديگر كفر جحودي، جحد معرفتي است يعني چيزي را مي داند حق است، ولي با اين حال انكار مي كند. خداوند در اين خصوص فرموده: «و جحدوا بها و استيقنتها أنفسهم ظلما و علوا) و فرمود: (و كانوا من قبل يستفتحون علي الذين كفروا فلما جاءهم ما عرفوا كفروا به فلعنه الله علي الكافرين)

«فالوجه الثالث من الكفر كفر النعم» اما وجه سوم كفر، كفر نعمت است، آن اين است كه انسان كفران نعمت كند خداوند از قول سليمان نقل مي كند (هذا من فضل ربي ليبلوني أ أشكر أم أكفر و من شكر فانما يشكر لنفسه و من كفر فان ربي غني كريم) و در جاي ديگر مي فرمايد: (لين شكرتم لأزيدنكم و لين كفرتم ان عذابي لشديد) همچنين مي فرمايد (فاذكروني أذكركم و اشكروا لي و لا تكفرون). در تمام اين آيات مراد از كفر، كفران نعمت است. يعني اين كه انسان قدر نعمات الهي را نداند.

«و الوجه الرابع من الكفر ترك ما أمر الله عزوجل به» اما وجه چهارم كفر، كفر به سبب ترك آنچه خداوند به آن امر كرده است خداوند فرمود: (و اذا أخذنا ميثاقكم لا تسفكون دماءكم و لا تخرجون أنفسكم من دياركم ثم أقررتم و أنتم تشهدون ثم أنتم هؤلاء تقتلون أنفسكم و تخرجون فريقا منكم من ديارهم، تظاهرون عليهم بالاثم و العدوان و ان يأتوكم أساري تفادوهم و هو محرم عليكم اخراجهم أفتؤمنون ببعض الكتاب و تكفرون ببعض فما جزاء من يفعل ذلك منكم) اينجا مي بينيم خداوند آنها را به سبب ترك آنچه كه به آن امر كرده بود، تكفير مي كند.

«الوجه الخامس من الكفر كفر البراءه» اما وجه پنجم كفر، كفر برايتي مانند قول ابراهيم كه گفت (كفرنا بكم و بدا بيننا و بينكم العداوة و البغضاء أبدا حتي تؤمنوا



[ صفحه 127]



بالله وحده) [1] در اين آيه شريفه (كفرنا بكم) به معناي «از شما برايت جستيم» است.

پس كفر به معناي انكار خدا، جحد، ترك واجب، كفران نعمت و برايت آمده است.


پاورقي

[1] الكافي، ج 2، ص 389.


بازگشت