«خالص كردن و پاكيزه نمودن عمل از غير خدا مراتبي دارد. هر چه درجه اخلاص بيشتر باشد، عمل ارزش بيشتري نزد خدا پيدا مي كند، به هدف و مقصد نزديكتر شده و شخص را زودتر به كمال مطلوب خود مي رساند و هر چه درجه اخلاص كمتر باشد، به همان اندازه از ارزش عمل كاسته شده و شخص از كمال مطلوب باز مي ماند و از اين رهگذر درجات مؤمنان در نزد خدا



[ صفحه 88]



متفاوت خواهد بود، چنانچه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: «بالاخلاص تتفاضل مراتب المؤمنين» [1] «درجات مؤمنان به وسيله اخلاص برتري مي يابد».

اينك براي رعايت اختصار، سه مرتبه از مراتب اخلاص را ذكر مي كنيم:

الف - خالص كردن عمل، به دليل ترس از عذاب روز قيامت، كه گرچه عمل مخلصانه است، اما اين نوع عبادت، عبادت بردگان است.

ب - اخلاص در عمل، براي رسيدن به بهشت و آنچه در آن است مثل حورالعين، قصرهاي بهشتي و مانند آن؛ كه اين گونه مخلصانه عمل كردن نيز روش اجيران است.

ج - تصفيه عمل از هر نوع شائبه اي، اعم از طمع به بهشت، ترس از جهنم، رضاي مخلوق و جلب قلوب آنها، طمع به مقاصد دنيوي و مانند آن، كه فقط منظور رضايت خداست.

اين مرتبه كه بالاترين مراتب اخلاص مي باشد، از آن كساني است كه غرق در محبت، عظمت و جمال الهي هستند و خدا را سزاوار پرستش يافته، عبادتش مي كنند و اين، عبادت آزادگان است.