از مطالب گفته شده چنين برمي آيد كه نماز آثار و بركات مختلفي دارد. يعني برخي از نمازها، نمازگزار را از گناه بازمي دارد و به او توفيق ترك گناه مي دهد و برخي از نمازها، گناهان نمازگزار را مي ريزد و برخي از نمازها نه تنها گناهان نمازگزار را مي ريزد بلكه موجب افزايش درجه و كمالات انسان مي شود. حالا اين سؤال مطرح مي شود كه چرا نماز، در اثرات با هم تفاوت دارند؟ مگر نماز يكي نيست؟

اجزاء شرايط نماز، به عبارت ديگر، هيئت نماز در تمام موارد يكسان است. اما تمام نمازگزاران از نماز فايده مي برند يا نه؟ و آيا نمازهايي كه مفيد فوايد است، تماز فايده هاي ذكر شده را افاده مي كنند يا نه؟ واقعيت اين است كه نه همه نمازها مفيد فايده است و نه هر نمازي كه مفيد فايده است تمام فوايد را دارد بلكه بعضي از نمازها از حيث صورت، نماز است ولي در واقع نماز نيست. اين گونه نمازها نه تنها فايده اي براي انسان ندارد بلكه ممكن است انسان را از راه خدا دور كند، چرا كه در روايات وارد شده است كه بعضي از نمازها به صورت ابر



[ صفحه 82]



سياهي در بالاي سر نمازگزار قرار مي گيرد و به او نفرين مي كند و مي گويد مرا ضايع كردي خدا تو را ضايع كند.

بعضي از نمازها هستند كه انسان را از گناه بازمي دارند ولي گناهان مؤمن را نمي ريزد، بعضي هم انسان را از گناه بازمي دارد و هم گناهان را مي ريزد ولي معراج مؤمن نمي شود. بعضي از نمازها است كه تمام فوايد را دارد كه هم مانع گناهند و هم گناهان را مي ريزند و هم انسان را به معراج مي برند و به خدا نزديك مي كنند. اين اختلاف درجات و آثار، به خاطر اختلاف مراتب نماز است. نمازگزار هر چقدر با ايمان قوي و معرفت برتر و حضور قلب و حالت خشوع و خضوع زياد به نماز بپردازد به همان اندازه از آثار نماز بهره مي برد و هر چقدر آن حالات را نداشته باشد و از آنها كمتر برخوردار باشد به همان اندازه از فوايد و آثار نماز كمتر بهره مند خواهد شد پس بايد تلاش كند نماز را با شرايط نماز بخواند.

به عبارت ديگر اختلاف آثار نماز به خاطر اختلاف ظاهري نماز نيست چون نمازها در ظاهر اختلافي با هم ندارند بلكه به خاطر اختلاف نمازگزار است. نمازگزاران از حيث ايمان، معرفت، رعايت شرايط نماز و مقدمات آن با هم اختلاف درجه دارند و همين امر، نماز آنها را از هم متمايز ساخته است. نمازي كه عالم مي خواند و شرايط نماز را از مقدمات تا واجبات، بطور صحيح و دقيق رعايت مي كند و حضور قلب دارد، و با معرفت و شناخت كامل عبادت مي كند و مي داند كه در مقابل چه كسي ايستاده است، با عابدي كه حتي معناي حمد و سوره را نمي داند متفاوت است. اين تفاوت ناشي از نماز نيست بلكه ناشي از تفاوت نمازگزار است.



[ صفحه 84]