يكي از فوايد مهم نماز اين است كه هر كس نماز بخواند، نماز او را از فحشاء و منكرات نگه مي دارد و او را از بديها و زشتيها حفظ مي كند. در قرآن اين فوايد به صورت صريح ذكر شده است: (اتل ما أوحي اليك من الكتاب و أقم الصلاة ان الصلاة تنهي عن الفحشاء و المنكر و لذكر الله أكبر و الله يعلم ما تصنعون) [1] .

«آنچه از كتاب به تو وحي شده است بخوان و نماز را اقامه كن همانا نماز انسان را از فحشا و منكرات نگه مي دارد و البته ذكر خدا بزرگ است و خداوند هر كاري كه انجام دهيد مي داند».

در اينجا اين سؤال مطرح مي شود، نماز كه مركب از لفظ و ذكر و حركات بدني است چگونه انسان را از بديها و مفاسد نگه مي دارد؟ و چرا تعدادي از مسلمانان با اينكه نماز مي خوانند اما گرفتار مفاسد فراوان نيز هستند. ما مي بينيم در جامعه مسلمين نماز خوانده مي شود ولي همين افراد كه نماز مي خوانند گناه و معصيت هم مي كنند.

براي پاسخ به اين سؤال بايد نماز را بشناسيم و بدانيم كه نماز چيست؟ و آن كدام نماز است كه انسان را از گناه و فحشاء نگه مي دارد و الا كلام خدا از حقايق و واقعيت نماز خبر مي دهد.

اگر اجزاء و مقدمات نماز را تحليل كنيم مي بينيم نماز با مقدماتي شروع مي شود كه اگر انسان بخواهد نماز صحيح و مقبول بخواند، آن مقدمات را بالاجبار بايد



[ صفحه 65]



رعايت كنيد. و همان مقدمات جلوي خيلي از تخلفات مالي را مي گيرد و مانع تجاوز به حقوق ديگران مي شود. انسان اگر واجبات نماز را با درك كامل انجام دهد از نظر تربيت روحي و رواني به رشد مناسبي مي رسد.

مثلا در مقدمات نماز آمده است كه لباس نمازگزار و مكان آن نبايد مال غير و غصبي باشد اگر نمازگزار بخواهد در نماز، اين شرايط را رعايت كند بايد پول لباس و خود لباس و يا زميني كه در آن نماز مي خواند كاملا از آن خودش باشد و ديگران ناراضي، هيچ حقي در آن نداشته باشند. همين شرط اقتضاء مي كند انسان بايد خود را از غصب اموال مردم نگه دارد، از رشوه و ربا و تدليس دوري كند و زكات و خمس مالش را بپردازد تا در لباس و مكان نمازش حق غيري باقي نماند. يا يكي از مقدمات نماز اين است كه بايد لباس و بدن نمازگزار پاك باشد و نجس نباشد و الا نمازش باطل است. همين شرط اقتضاء مي كند كه نمازگزار، بدن و لباس خود را از نجاست دور نگه دارد و با طهارت بدن و لباس به وسيله، وضوء و غسل، طهارت جسماني و روحاني بدست آورد. آب وضوء و غسل بايد مباح باشد و اگر از حق و حقوق ديگران در وضوء و غسل استفاده كند و صاحب آن راضي نباشد وضوء و غسلش باطل است و اصلا طهارت حاصل نمي شود. همچنين بايد در شروع نماز كه با نيت قربة الي الله شروع مي كند و با بيان تكبيرة الاحرام نماز را آغاز مي نمايد، تربيت خدا محوري و ترك غير خدا و خدا را ديدن و غير آن را نديدن و فقط بر او بنده بودن و بنده غير او نبودن را تجربه كند. دهها اسرار ديگر در درون نماز نهفته است كه در تربيت انسان فوق العاده اثر دارد و همين تربيت صحيح بينش و منش درستي به انسان مي دهد و همان بينش و منش درست او را از خطاها و بديها نگه مي دارد بلكه به انجام كارهاي خوب مجبورش مي كند.



[ صفحه 66]



اگر ما در جامعه خودمان افرادي را مي بينيم كه نماز مي خوانند اما در كنار نماز گناه و معصيت نيز مرتكب مي شوند نبايد در كلام خدا شك كنيم و بگوييم چرا نماز او را از گناه بازنداشت بلكه در نماز او بايد شك كنيم كه نماز او نماز نبوده است و الا اگر نمازش مطلوب خدا بود و با شرايط كامل انجام مي گرفت، او را از گناه نگه مي داشت. پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايد: «من لم تنهه صلاتة عن الفحشاء و المنكر لم يزدد من الله الا بعدا» [2] «هر كس را نمازش از فحشاء و منكرات نگه ندارد چيزي جز دوري از خدا به انسان نمي دهد».

از كلام پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله و سلم فهميده مي شود نمازي كه انسان را از فحشا و منكرات نگه ندارد لابد مقدمات و اجزاء آن داراي اشكال بوده است و اين اشكال يا مربوط به مقدمات نماز است مثلا لباسش غصبي است و يا مكانش مال غير است و يا بدن و لباسش پاكيزه نيست و يا اشكال مربوط به اجزاي نماز است مثلا نيتش درست نبوده و ريا كرده است و يا ذكر و ركوع و سجودش باطل بوده است و يا از حضور قلب محروم بوده است. همه اينها از كارهايي است كه انسان را از خدا دور مي كند. فلذا بايد بگوييم نماز بي خاصيت وجود ندارد بلكه هر نمازي ولو باطل اثر دارد يا انسان را به خدا نزديك مي كند يا او را از خدا دور مي سازد مگر اينكه در ابطال نماز جاهر قاصر باشد.

پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايد: «لا صلاه لمن لم يطع الصلاه و طاعه الصلاه ان تنهي عن الفحشاء و المنكر» [3] «كسي كه از نماز اطاعت نكند نماز او نماز نيست و اطاعت از نماز اين است كه او را از فحشاء و منكرات نگه دارد».

از امام صادق عليه السلام نقل شده است كه آن حضرت صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايد: «من احب ان



[ صفحه 67]



يعلم اقبلت صلاته أم لم تقبل فلينظر هل منعته صلاتة عن الفحشاء و المنكر فبقدر ما منعتة قبلت منه» [4] «هر كس دوست دارد كه بداند آيا نمازش قبول شده است يا نه بنگرد به اين كه آيا نمازش او را از فحشاء و منكرات نگه داشته است يا نه؟ پس به اندازه اي كه او را از فحشاء و منكرات نگه داشته باشد قبول شده است».

البته لازم به ذكر است كه اگر فردي نماز بخواند و گناهي را هم انجام دهد معلوم مي شود هنوز بطور كامل از درگاه خدا رانده نشده است و ممكن است همان نماز ناقص روزي آن را اصلاح كند و جلوي گناهانش را بگيرد و به سوي خدا برگرداند. انساني كه محبت نماز در دلش افتاده است و گاهي نماز مي خواند ولي در برخي از مقدمات و شرايطش كوتاهي مي كند يا توجه به اهميت نماز ندارد ولي بطور كلي نماز را ترك نكرده است، يعني نيم بند، خود را به ريسمان نماز متصل كرده است، روزي همان نماز او را نجات داده و به راه راست هدايت خواهد كرد.

نقل شده است كه جواني از انصار با پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم نماز مي خواند ولي مرتكب فحشاء هم مي شد، روزي به پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم خبر دادند كه اين جواني كه با شما نماز مي خواند مرتكب فلان عمل نيز مي شود. پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: «ان صلاته تنهاه يوما» يعني روزي نمازش او را از گناه نگه خواهد داشت، چند روزي نگذشت جوان توبه كرد و برگشت [5] «. نماز روزنه اميد است هر كس اين روزنه اميد را به رويش نبندد ممكن است روزي نور هدايت از همان روزنه دست او را بگيرد و از ظلمات غفلت و جهالت نجات دهد.



[ صفحه 68]



جابر مي گويد: به پيامبر عرض شد: يا رسول الله فلاني روز نماز مي خواند ولي شب دزدي مي كند. فرمود: «ان صلاته لتردعه» «همانا نماز او را منع خواهد كرد». [6] .