اول وقت آن از نصف شب است و هر چه نزديكتر به صبح صادق باشد افضل و برتر است، و اگر صبح طالع شد چهار ركعت آن را به جا آورده بقيه را به حمد تنها بخواند بدون سوره، چون براي نماز شب برخواست شروع كند به هشت ركعت نماز شب، و هر دو ركعت به يك سلام، و خوب است در دو ركعت اول بعد از حمد شصت مرتبه توحيد بخواند، در هر ركعتي سي مرتبه تا از نماز فارغ شود ميان او و خداي عزوجل گناهي نباشد، و يا آنكه در ركعت اول آن توحيد، و در ركعت دوم (قل يا ايها الكافرون) بخواند، و در شش ركعت ديگر حمد و هر سوره اي كه بخواهد بخواند، و كافي است حمد و (قل هو الله احد) در هر ركعتي، و جايز است اكتفا به حمد تنها، و چنان كه سنت است قنوت در نمازهاي واجبي نيز سنت است در هر ركعت دومي از نوافل و كافي است سبحان الله گفتن سه بار، و يا آنكه گفته شود در قنوت: (اللهم اغفر لنا و ارحمنا و عافنا عنا واعف عنا في الدنيا و الآخرة إنك علي كل شي ء قدير) و يا آنكه بگويد: رب اغفر و ارحم و تجاوز عما تعلم إنك أنت الأعز الأجل الأكرم، و روايت شده است كه چون امام عليه السلام در محراب عبادت مي ايستاد مي خواند: إنك خلقتني سويا و اين دعاي پنجاهم صحيفه ي كامله است، و چون فارغ شود از هشت ركعت نماز شب دو ركعت نماز شفع به جا آورد و يك ركعت نماز وتر، در اين سه ركعت بعد از حمد (قل هو الله أحد) بخواند تا به منزله ي يك ختم قرآن باشد، زيرا كه سوره ي توحيد ثلث قرآن است، و يا آنكه در نماز شفع در ركعت اول حمد و (قل أعوذ برب الفلق) الي آخره، و در ركعت دوم حمد و (قل أعوذ برب الناس) بخواند، و چون از نماز شفع فارغ شد مستحب است كه بخواند: إلهي تعرض لك في هذا



[ صفحه 138]



الليل المتعرضون، و اين دعائي است كه در اعمال شب نيمه ي شعبان در مفاتيح الجنان مذكور است، و چون از دو ركعت شفع فارغ شد به پا خيزد براي يك ركعت وتر، و مي خواند حمد و سوره ي توحيد و يا آنكه بعد از حمد (قل هو الله احد) سه مرتبه، و يا سوره ي (قل أعوذ برب الفلق) و (قل أعوذ برب الناس) پس دست برمي دارد براي دعاي دست، و هر چه كه بخواهد دعا مي خواند.

شيخ طوسي فرموده: آن قدر در اينجا دعا وارد شده كه احصاء و شمارش نمي شود، و مستحب است كه انسان در قنوت آن گريه كند از خوف خدا و ترس از عقاب خدا، يا خود را به صورت گريه كننده درآورد، و دعا كند براي برادران مؤمن، و مستحب است كه چهل مؤمن را دعا كند، پس به درستي كه كسي كه دعا كند براي چهل مؤمن دعايش مستجاب مي شود ان شاء الله، و دعا كند به آنچه كه خواسته باشد.

شيخ صدوق در فقيه فرموده: كه حضرت رسول صلي الله عليه و اله در قنوت وتر مي خواند:

«اللهم اهدني فيمن هديت و عافني فيمن عافيت و تولني فيمن توليت و بارك لي فيمن أعطيت و قني شر ما قضيت فإنك تقضي و لا يقضي عليك، سبحانك رب البيت أستغفرك و أتوب إليك و أؤمن بك و أتوكل عليك و لا حول و لا قوة إلا بك يا رحيم».

و سزاوار است كه هفتاد مرتبه بگويد: أستغفر الله ربي و أتوب إليه، و سزاوار است كه دست چپ را به دعا بردارد و استغفار را به دست راست بشمارد.

و روايت شده كه حضرت رسول صلي الله عليه و اله استغفار مي كرد در نماز وتر هفتاد مرتبه و هفت مرتبه مي گفت: هذا مقام العائذ بك من النار.

و نيز روايت شده كه حضرت زين العابدين عليه السلام در سحر در نماز وتر سيصد مرتبه مي گفت: العفو العفو، بعد از اين مي گفت: رب اغفر و ارحمني و تب علي إنك التواب الغفور الرحيم.



[ صفحه 139]



و سزاوار است كه قنوتش را طولاني كند و چون قنوت را تمام كرد به ركوع رود، و چون سر از ركوع برداشت بخواند دعائي را كه شيخ در تهذيب از حضرت موسي ابن جعفر عليه السلام نقل كرده: «هذا مقام من حسناته نعمة منك و شكره ضعيف و ذنبه عظيم ليس لذلك إلا رفقك و رحمتك فإنك قلت في كتابك المنزل علي نبيك المرسل صلي الله عليه و اله: (كانوا قليلا من الليل ما يهجعون و بالأسحار هم يستغفرون) طال هجوعي و قل قيامي و هذا السحر و أنا أستغفرك لذنوبي استغفار من لا يجد لنفسه ضرا و لا نفعا و لا موتا و لا حيوة و لا نشورا. پس به سجده رود و نماز را تمام كند، و بعد از سلام، تسبيح حضرت زهرا عليهاالسلام را به جا آورد پس بگويد: الحمد لرب الصباح الحمد لفالق الإصباح، و بگويد: سبحان ربي الملك القدوس العزيز الحكيم سه مرتبه، پس بگويد: يا حي يا قيوم يا بر يا رحيم يا غني يا كريم ارزقني من التجارة أعظمها فضلا و أوسعها رزقا و خيرها لي عافية فإنه لا خير فيما لا عافية له، و شايسته است بعد از اين، دعاي حزين را كه در ملحقات باقيات الصالحات مفاتيح الجنان است بخواند، پس به سجده رود پنج مرتبه بگويد: سبوح قدوس رب الملائكة و الروح پس بنشيند آيةالكرسي را بخواند بعد به سجده رود ذكر سابق را پنج مرتبه بخواند پس برخيزد براي نافله ي صبح، و آن دو ركعت است در ركعت اول بعد از حمد سوره ي (قل يا أيها الكافرون) و در ركعت دوم بعد از حمد سوره ي توحيد را بخواند، چون سلام داد بخوابد به پهلوي راست رو به قبله مانند ميت كه در لحد بگذارند گونه ي راست را بر روي دست راست و بگويد: استمسكت بعروة الوثقي التي لاانفصام لها و اعتصمت بحبل الله المتين و أعوذ بالله من شر فسقة العرب و العجم و أعوذ بالله من فسقة الجن و الإنس پس سه مرتبه بگويد: سبحان رب الصباح فالق الإصباح، و بخواند پنج مرتبه آيه ي آل عمران را (إن في خلق السموات



[ صفحه 140]



و الأرض...) الي آخره، پس برخيزد و بنشيند و تسبيح حضرت زهرا عليهاالسلام را بگويد.

و در كتاب «من لا يحضره الفقيه» است كه روايت شده: هر كه صلوات بفرستد بر محمد و آل محمد صد مرتبه ما بين دو ركعت نافله ي صبح و نماز صبح حق تعالي روي او را از طراوت آتش نگاهدارد، و كسي كه صد مرتبه بگويد: سبحان ربي العظيم و بحمده أستغفر الله ربي و أتوب إليه خداي تعالي در بهشت براي او خانه اي بنا كند، و كسي كه بيست و يك مرتبه (قل هو الله أحد) را بخواند خدا در بهشت خانه اي براي او بنا كند، و اگر چهل مرتبه بخواند حق تعالي او را بيامرزد.

و سزاوار است كه بعد از نماز بخواند دعاي سي و دوم صحيفه ي كامله را و پس از آن سجده ي شكر كند، و سزاوار است كه دعا كند براي برادران مؤمن خود و بخواند دعاي اللهم رب الفجر را كه در ادعيه ي سجده شكر مفاتيح گذشت. [1] .