سخنراني وزير آموزش و پرورش جناب آقاي دكتر نجفي

بسم الله الرحمن الرحيم الحمدلله رب العالمين

در آغاز كلام و در اين اجلاس ارزشمند و در اين جمع محترم يكبار ديگر ياد و خاطره شهداي عاليقدر انقلاب اسلامي را گرامي مي داريم و به ارواح پاك آنها و روح بلند امام راحل درود مي فرستيم.

خيلي خوشحال هستم از اينكه اين توفيق نصيب بنده شد تا امروز بتوانم در اين اجلاس شركت بكنم. انگيزه اصلي بنده از شركت در اين اجلاس اداي احترام است نسبت به كساني كه در طول چند سال اخير با اخلاص كامل و كوشش بي حد و حصر تلاش وسيعي را در سرتاسر كشور براي اشاعه فرهنگ نماز بخصوص در بين جوانان و نوجوانان سازمان داده اند و من لازم مي دانم به عنوان يكي از خدمتگزاران دولت جمهوري اسلامي به نوبه خودم تشكر كنم از همه اين تلاشها و فعاليتها و بخصوص از سرور عزيز جناب حجةالاسلام و المسلمين حاج آقاي قرائتي و انگيزه ديگر بنده استفاده از فيض حضور در اين



[ صفحه 56]



جمع روحاني و در اين مجلس معنوي است و اگر دقايقي خدمتتان مزاحم هستم نه از جهت اين است كه حرف تازه اي براي گفتن داشته باشم، بخصوص در حضور علماء اعلام و سروران بزرگوار استادان گرانقدر بلكه امتثال امر است كه فرمودند چند دقيقه اي هم بنده مزاحم شما باشم. جمع حاضر علي القاعده مستغني از اين هستند كه بنده در باب فعاليتهاي آموزش و پرورش در ارتباط با اقامه نماز و اشاعه فرهنگ نماز در مدارس خدمتتان گزارش بدهم. شايد همه خواهران و برادران و يا لااقل اكثريت قريب به اتفاق شما بزرگواران در جريان فعاليتهاي آموزش و پرورش هستيد و در واقع بخش عمده اين فعاليتها با نظارت و هدايت و مساعدت و مشاركت شما عزيزان اجرامي شود. اجمالا عرض مي كنم كه در سال تحصيلي گذشته، ما در 52 هزار مدرسه كشور، برنامه اقامه نماز جماعت را داشتيم. طرح احداث نمازخانه در مدارس در سالهاي اخير به نحو خوبي پيش رفته است، الان از دو سال قبل به اين طرف هيچ مدرسه اي ساخته نشده است، مگر اينكه محل مستقل و مناسبي به عنوان نمازخانه در آن پيش بيني شده است و علاوه بر آن هم از بودجه آموزش و پرورش هم از كمكهاي مردم و افراد خير و بعضي از ارگانها و دستگاهها نمازخانه هايي در مدارس قديمي هم احداث شده است. پست سازماني هم براي پيگيري مسائل مربوط به اقامه نماز در ادارات كل و برخي از مناطق كشور پيش بيني شده است و افرادي در اين پست به صورت ثابت و تمام وقت مشغول خدمت هستند. مسابقات فرهنگي و برنامه هاي مختلف تبليغاتي از چاپ پوستر گرفته تا كتاب و مقاله و جزوه هاي مختلف و همين طور برنامه هاي آموزش خانواده، در ارتباط با مسائل عمومي تربيت ديني و اخلاقي دانش آموزان و با تاكيد بر



[ صفحه 57]



موضوع نماز در دو سه سال اخير، با وسعت زيادي انجام گرفته و تلاشهايي از اين نوع كه جا دارد، بنده هم به عنوان باز يكي از مسئولين دولت خدمتگزار از همه روحانيون معظمي كه به خصوص در برگزاري نماز جماعت مدارس ما را ياري دادند و همين طور همه معلمان، مربيان، مديراني كه در اين طرح فعاليت دارند، صميمانه تشكر مي كنم.

در مورد نماز و آثار و بركات فردي و اجتماعي آن هم بنده فكر نمي كنم ضرورتي باشد مصدع شما باشم. آنچه كه در پيام مقام معظم رهبري آورده شده بود و همين طور فرمايشات رياست محترم جمهوري و حضرت آيت الله استادي، به هر حال همه بهره مند شديم و ان شاءالله بتوانيم آن رهنمودها و خطوط كلي را كه به خصوص توسط مقام معظم رهبري ترسيم شده و در عين حال موارد اجرايي كه ايشان متذكر آنها شدند را دنبال كنيم و سال آينده قلب ايشان را راضي سازيم. از اين جهت كه آنچه كه در امسال به اجلاس ابلاغ شده به نحو درستي پيگيري شده و به نتيجه رسيده است همينطور در مورد ارزش و اهميت نماز در اسلام و در تفكر توحيدي و جهان بيني اسلامي بحث زياد شده است و استحضار داريد به هر حال جزء مهمي از تكليف و رسالت همه انبياء الهي مسئله دعوت به نماز بوده و به عنوان يك ميراث ارزشمند از همه پيامبران بزرگ الهي نماز به يادگار مانده براي پيروان آنها و به عنوان بهترين، مطمئن ترين، پايدارترين و در عين حال سهل ترين وسيله ارتباط مخلوق با خالق تلقي شده از نظر جهان بيني توحيدي كه خداوند از طريق پيامبران بزرگوار اين نعمت را به انسان هديه كرده و انسان در آن حدي كه در فهم و درك و تفكرش مي گنجيده از اين هديه الهي و از اين نعمت بزرگ استفاده كرده است در طول تاريخ در اوصاف



[ صفحه 58]



پيامبران و در مواردي حتي در تمجيد از پيامبران قرآن كريم، اشاره به اين مسئله مي كند تا جايي كه مثلا در مورد حضرت اسماعيل عليه السلام، در سوره مريم آمده است كان يامر اهله بالصلاة و الزكاة كه در واقع تمجيدي از آن پيامبر بزرگ الهي است كه از اقداماتي كه براي دعوت اهل و خويشاوندان خودش به نماز و زكاة انجام داده بود يا در مورد حضرت رسول گرامي اكرم كه مي فرمايد و امر اهلك بالصلاة به هر حال اين روشن است كه جايگاه بزرگ و ارزشمندي در جهان بيني توحيدي دارد به طور كلي و تعاليم اسلامي به طور خاص و در سرنوشت و داستان پيامبران نمونه هاي زيادي از آن نقل شده است. بنده در اينجا نمي خواهم وارد اين مسائل بشوم كه شما را مستغني از اين مطالب مي دانم كه بنده بخواهم عرض كنم. فقط به چند نكته اشاره مي كنم، نه از اين جهت كه فكر مي كنم به آن نكات ممكن است توجه كافي نشود، بلكه صرفا به عنوان تذكري كه امروز و فردا كه بحثهاي كارشناسي و تخصصي در باب مسائل نماز ارائه مي شود و همه حضار ان شاءالله استفاده مي كنند، بعد از آن هم همه ي دستگاههاي كشور و همه ي صاحب نظراني كه در اين باب مسئوليت و تكليفي احساس مي كنند، مطالب را دنبال خواهند كرد، به اين نكات هم اشاره شده باشد. كه جاي مشخصي در مجموعه بحث ها پيدا كند و ان شاءالله در جايي كه قرار است، به طور جامع به موضوع نگريسته شود، اين مطالب هم خداي نكرده از ياد برده نشود.

مطلب اول كه در هر سه، چهار مطلبي كه عرض مي كنم، در ارتباط خاص با آموزش و پرورش و مسئولين آموزش و پرورش بايد مصداق مشخص برايش پيدا كنيم كه وجود دارد. اين است كه به هر حال اشاعه فرهنگ نماز و دعوت به نماز، عمل سختي است و نياز به مشقت و صبر دارد. كما اينكه همانطور كه



[ صفحه 59]



عرض كردم در جايي كه خطاب به حضرت رسول اكرم صلي الله عليه و آله و سلم امر مي شود كه «و امرا هلك بالصلوة» در ادامه اش آمده «و اصطبر عليها» كه اين امر به نماز و دعوت به صلوة نياز به شكيبايي و صبردارد ما در برخوردمان چه با مديران مدرسه و چه با خانواده ها در جايي احساس مي كنيم كه اين شكيبايي و صبر به ميزان كافي وجود ندارد و همين امر باعث مي شود كه آن آثار و بركاتي كه بايد علي القاعده فرايندي در وجود يك نوجوان و جوان شكل بگيرد و تدريجا او را با فرهنگ نماز و آثار و بركات آن آشنا بكند و بعد تمام وجود او را تحت تأثير خود قرار بدهد و او را از درون و باطن متحول بكند به دست نمي آيد يا ديرتر بدست مي آيد. در بين خانواده ها وجود دارند، پدران و يا مادراني كه به مجرد اينكه بچه هاي تازه مكلف شده و تازه تمييز دهنده مسائل به آنها امر به نماز مي شود، به مجردي كه اين بچه ها يك مقداري كاهلي مي كنند و در مواردي براي نماز صبح سستي مي كنند و ممكن است با كمي تأخير و تعلل از خواب بلند شوند، آنها را مورد عتاب و خطاب و سرزنش تند و حتي تنبيه قرار مي دهند. به اعتقاد بنده از اين آيه و از بعضي موارد ديگر اين مطلب را مي شود، استنتاج كرد كه آن صبر و شكيبايي يك بخشش هم در ارتباط با همين موضع تربيتي و ارشادي است كه بايد نسبت به جوان و نوجوان داشت، در ارتباط با اقامه نماز و عين همين مطلب مدارس در ارتباط با مربيان هست كه اگر از روز اول بخواهند با يك نوع خشونت و با يك لحن آمرانه بچه ها را به نماز دعوت كنند، ممكن است از نظر ظاهري جمعيت زيادي را به عنوان نمازگزار در مدرسه دور خودشان جمع بكنند. ولي از نظر آنچه كه باطن و محتواي قضيه را تشكيل مي دهد، احتمالا با مشكل و مسئله روبه رو مي شوند. بنابراين مسئله



[ صفحه 60]



اول قبول صبر و تحمل و شكيبايي در ارتباط با دعوت به نماز، چه در خانواده و چه در مدرسه است.

مسئله دوم، اينكه دعوت به نماز و اين حركت عمومي كردن فرهنگ نماز و اقامه نماز در همه محافل و مجالس عمومي و همين طور در خانواده ها و در مساجد نياز به يك جو عمومي تبليغاتي و يك فضاسازي تبليغاتي دارد، كه الحمدلله كم و بيش اينكار انجام شده و به خصوص جناب آقاي قرائتي، نقش بسيار مؤثري در اين مسئله داشته اند كه البته با توجهي كه مقام معظم رهبري به موضوع داشتند و دارند. و پيامهاي ايشان اين فضاسازي عمومي و تبليغاتي به نحو شايسته اي انجام شده يا به هر حال در دست ايجاد هست.

چنين فضاي مناسبي از نظر تبليغاتي كه جوان و نوجوان جامعه اسلامي يك نوع كشش عمومي، نسبت به اقامه نماز و انجام اين فريضه در او ايجاد بشود. اما بايد دقت كنيم كه در همين ميدان و در اين حد متوقف نشود. مرحله بعدي كه تعميق معرفت و ايجاد پايگاه شناختي به خصوص در بين جوانان و نوجوانان است، را نبايد از ياد ببريم. ما در مدارس نياز به اين داريم كه در ارتباط با موضوع اقامه نماز از بعد عاطفي و انفعالي كه عمدتا در سالهاي گذشته روي او سرمايه گذاري و تبليغ كرديم، به بعد شناختي برسيم. و كاري بكنيم كه به هر حال دانش آموزان با شناخت، با معرفت و با آگاهي نسبت به اين فريضه الهي توجه پيدا بكنند. براساس يكي از تحقيقاتي كه توسط ستاد اقامه نمازانجام شده است، از جواناني كه، حالا جامعه آماري ظاهرا هم بخشي از دانش آموزان و بخشي هم از دانشجويان: بوده اند، كه اعلام كرده اند كه ما نماز بطور مرتب نمي خوانيم، سئوال شده كه علت نخواندن نماز شما چيست؟ 53 درصد از اين افراد



[ صفحه 61]



گفتند مگر خدا به نماز ما نياز دارد؟ چون احساس مي كنيم كه خدا به اين نماز نيازي ندارد، نماز نمي خوانيم. يعني اين نشان مي دهد كه به هر حال چه عطشي در جامعه براي پاسخگويي به سؤالاتي وجود دارد كه در افراد ايجاد معرفت و شناخت مي كند و اگر آن معرفت و شناخت ايجاد بشود لااقل اين 53 درصد افرادي كه اعلام كرده اند ما نماز نمي خوانيم اگر جواب درستي پيدا بكنند و به سؤالشان بدرستي پاسخ داده بشود در زمره نمازگزاران قرار خواهند گرفت. به هر حال بايد كار عميق علمي و تحقيقاتي بشود، علل گرايش به نماز خواندن، علل عدم گرايش به نماز، علل عدم گرايش به نماز اول وقت، علل گرايش به الگوهايي غير از الگوهاي ديني و الگوهاي اسلامي و مسائلي از اين نوع. به هر حال من فكر مي كنم، يكي از قدمهاي جدي كه بايد توسط ستاد اقامه نماز برداشته بشود و ان شاءالله در اين اجلاس مورد توجه قرار بگيرد، پرداختن به بعد شناختي، چه در بين دانشجويان و چه در بين دانش آموزان و انجام يا تشويق بر انجام تحقيقات علمي و پيگيريهايي از اين قبيل است كه ان شاءالله ما بتوانيم آن بعد معرفتي را هم به قضيه اضافه بكنيم.

مسئله سوم و آخر اينكه به هر حال همان طور كه جناب آقاي رئيس جمهور هم اشاره كردند مرحله ي بعدي در كار ما اين است كه تلاش بكنيم نمازهايي كه به اين ترتيب اقامه مي شود، اوج بگيرد به سوي ارزشهاي متعالي و مراحل بعدي و بالاتر را نصيب نمازگزاران بكند. به هر حال ما در تعقيب نماز عصر مي خوانيم كه اللهم اني اعوذبك من صلوة لا ترفع به هر حال خودمان را به خداوند پناه مي بريم از اينكه نمازمان بالا نرود و بنابراين اگر در موضع تبليغ و ارشاد جوانان هستيم، براي ورود به اين زمره نمازگزاران و كساني كه با عشق و آگاهي و معرفت



[ صفحه 62]



به نماز دل مي بندند، بايد تلاش بكنيم كه نماز آنها هم، زمينه بالا رفتن و صعود كردنش فراهم بشود و لذا توجه به اين مسئله كه يك گرايش قلبي باطني، يك گرايش توام با عشق و سوز در جوانان ايجاد بكنيم، به نحوي كه واقعا از نمازشان لذت ببرند و اين لذت بردن منشاء و مبدئي براي اوج گرفتن نماز باشد. اينكه صفا و نورانيت نماز در دل آنها و در ذهن آنها نفوذ پيدا كند و عشق به عبادت و عبوديت را در وجود آنها دامن بزند به هر حال اين نماز است كه منجر خواهد شد، به آن بركات و آن آثاري كه همه ي ما در پي آن هستيم و همه ي ما در انتظارش مي باشيم و قرآن از آن ياد مي كند. من اعتقاد دارم كه همه ي عبادات به هر حال شكلي دارند و محتوايي، ظاهري دارند و باطني، جسمي دارند و روحي و در بين عبادات به اعتقاد بنده، نماز محتوايي ترين و باطني ترين عبادات است. فلذا اگر ما در دو مرحله اي كه تاكنون به خوبي انجام رسيده و البته بخشي از آن در دست انجام است، متوقف بشويم. در واقع آن روح و محتوي و جوهره ي اصلي نماز را ممكن است توجه نكرده باشيم. اين دو مرحله، مرحله اول ايجاد يك شوق و رغبت و يك فضاي عمومي براي تبليغ نماز بود. چه در مدارس، چه در دانشگاه چه در ارگانهاي ديگر و مرحله دوم زمينه و فراهم كردن امكانات و لوازم مورد نياز براي برگزاري نماز جماعت، كه خوب الحمدالله كارهاي بزرگي در اين راه انجام شده در مدارس را بنده عرض كردم، در دانشگاهها، در مسافرخانه ها و رستورانهاي بين راه و در بسياري از جاهائي كه امكان داشت و ميسر بوده در طي برنامه ي دو سه ساله، الحمدلله فعاليتهاي زيادي انجام شده است بنابراين ما مرحله ي سوم كار خودمان را كه ورود به يك دوره ي محتوايي است در ارتباط با



[ صفحه 63]



نماز به دوراني كه نماز بتواند نمازگزار را متحول كند، و باطن او را تحت تأثير قرار بدهد. بايد وارد بشويم و آغاز بكنيم كه اميدوار هستم، از طريق بحثهايي كه در اين اجلاس مي شود و رهنمودهايي كه داده مي شود، به خصوص براي ما در مدارس كه خيلي مهم است، ما با چه زباني و براساس چه نوع آموزشهايي جوان و نوجوان دوران تحصيلي راهنمايي و متوسطه را آشنا بكنيم، با اسرار نماز آنها را از يك پيمانه و زمينه اي برخوردار كنيم كه بتوانند يك چنين مسائل محتوايي و مسائلي كه انسان را اوج مي دهد و نماز را صعود مي بخشد، ان شاءالله برخوردار بشوند. به هر حال بنده يكبار ديگر از اين فرصتي كه در اختيارم بود، صميمانه تشكر مي كنم و به خصوص به همكاران عزيزمان مديران كل، روساي ادارات مديران مدارس و در مرحله بعدي معلمان و مربيان مجددا توصيه مي كنم كه ان شاءالله در برنامه سال تحصيلي جديد، مسئله نماز و اقامه نماز جماعت در مدارس را و حضور خودشان در اين برنامه ها نماز جماعت را به صورت جدي تري دنبال كنند و ان شاءالله ما در سال تحصيلي جاري را كاري كنيم كه از نظر نتيجه اي كه در ارتباط با اقامه نماز بدست مي آوريم يك سال درخشان و پربار و خيلي جلوتر و عميق تر از سالهاي قبل باشد.

من خيلي علاقه داشتم در خدمت سخنرانان و عزيزاني كه در ميزگرد شركت مي كنند باشم و هم از فضاي ملكوتي و معنوي اين اجلاس و هم از بيانات و نظرات و رهنمودهاي انديشمندانه اي كه مطرح خواهد شد واقعا استفاده كنم. منتهي چون ملاقاتي با فرهنگيان زنجان داريم و مديران مدارس و بعد هم به خاطر برنامه كاري ديگري، بايد به تهران برگردم. عذرخواهي مي كنم، البته از



[ صفحه 64]



اينكه نمي توانم، بيشتر خدمت شما باشم، بيش از هر چيز خود را مديون احساس مي كنم ولي اميدوار هستم كه به هر حال اين عذر بنده پذيرفته بشود.

و السلام عليكم و رحمةالله و بركاته



[ صفحه 67]