در اعتبار اين شرط بين اماميه و جمهور اهل سنت اتفاق است، ليكن قائلين اين شرط به دو نحو از آن تعبير كرده اند:

الف- اماميه و حنفيه، اقامت در محل اقامه ي جمعه را شرط دانسته و وجوب آن بر مسافر را نفي كرده اند. [1] .

ب- مالكيه و حنابله و شافعيه توطن در شهر اقامه ي جمعه را شرط وجوب دانسته و گفته اند: نماز جمعه بر مسافر و بر مقيمي كه آن شهر را به عنوان وطن خود



[ صفحه 134]



اختيار نكرده واجب نيست. [2] در حالي كه بنابر تعبير اول، نماز جمعه بر مقيم (اگر چه غير متوطن هم باشد) واجب است. زيرا مقيم، ديگر مسافر شرعي نيست.

مسئله: توطن چيست؟

قائلين به شرط توطن در وجوب اقامه ي جمعه، آن را چنين توصيف كرده اند: توطن، اقامه در شهر و قريه است به نحوي كه تابستان و زمستان از آن محل بيرون نرود مگر براي حاجتي همانند زيارت و تجارت. بنابراين كسي كه در محل اقامت نموده و تصميم به بازگشت به وطن خود را پس از مدتي - اگر چه طولاني - دارد همانند طلاب و تجار، چنين شخصي متوطن نيست. همچنين افراد مقيم در قريه اي كه در زمستان يا برخي از فصول سال كوچ مي كنند حكم غير متوطن را دارند و نماز جمعه بر آنها واجب نيست. [3] .