علماي اماميه بر نفي وجوب عيني نماز جمعه در غيبت اجماع نموده اند. به جهت تحقيق و بررسي اجماع مذكور، عبارات برخي از علما در اين خصوص بيان مي گردد:

1) شيخ طوسي در كتاب خلاف چنين بيان داشته «فرقه ي اماميه اختلافي ندارد در اينكه از شروط نماز جمعه، امام يا منصوب وي مي باشد.» اين عبارت شيخ صراحت دارد در نفي وجوب عيني جمعه بدون امام و منصوب ايشان.

2) در كتاب غنيه چنين آمده «اجتماع در نماز جمعه واجب است به شرط امام عادل يا منصوب وي و شخصي كه به منزله ي او باشد به اجماع». در اين عبارت مراد از «به منزله ي منصوب امام» مجتهد است؛ و اراده ي ساير مردم از جهت اذن ائمه به آنها، بطلانش قطعي است. و بنابراين بدون شك، عبارت غنيه بر نفي وجوب عيني دلالت دارد.

3) در كتاب تذكره چنين آمده «در زمان غيبت و فراهم بودن امكان اجتماع و خواندن خطبه، آيا اقامه ي نماز جمعه بر فقهاي مؤمنين فرض است؟ علماي ما بر عدم وجوب اجماع كرده و در استحباب اقامه ي آن اختلاف نموده اند. مشهور فقها آن



[ صفحه 88]



را مستحب دانسته؛ و ابن ادريس و سلار قائل به عدم جواز شده اند.»

4) در كتاب تحرير آمده «اگر امام حاضر نباشد و نائب ايشان هم معين نشده باشد، وجوب نماز جمعه به اجماع ساقط مي گردد.»

5) در كتاب ذكري آمده «با غيبت امام، در اقامه ي نماز جمعه دو قول است. - سپس چنين آمده - عمل اماميه در تمام عصرها و شهرها بر عدم وجوب عيني بوده است.»

6) در رساله ي محقق كركي چنين آمده «علماي اماميه از زمان ائمه تا عصر ما، بر نفي وجوب عيني نماز جمعه در غيبت اجماع كرده اند.» و در كتاب جامع المقاصد ايشان آمده «وجوب حتمي نماز جمعه در غيبت منتفي است به اجماع.»

7) در كتاب روضه آمده «با حضور امام، نماز جمعه اقامه نمي شود مگر با ايشان يا نائب وي؛ و بدون امام يا نائب وي، نماز جمعه ساقط است. و اين موضوع اتفاق است.»

8) در آيات الاحكام جواد آمده «بر عدم وجوب عيني نماز جمعه در غيبت اتفاق است.»

9) در كشف اللثام چنين آمده «نماز جمعه واجب عيني نيست به اجماع. همچنانكه ظاهر اصحاب همين است.»

10) در شرح المفاتيح و كشف الاستاذ چنين آمده «اجماع متواتر بر نفي وجوب عيني جمعه است».

به عقيده ي بيشتر علما، در اجماع مزبور شكي نيست؛ و از تتبع عبارات اصحاب اماميه امكان تحصيل اجماع وجود دارد. [1] .



[ صفحه 89]