مسأله ي - 10 - اگر كسي در نماز جمعه به امام اقتداء كند، ولي به جهت مانعي نتواند ركوع و سجود كند، اگر بتواند بايد خودش ركوع و سجود ركعت اول را بياورد و در ركوع ركعت دوم به امام ملحق شود، آنطور كه در روايت عبدالرحمان بن حجاج [1] آمده است، ولي اگر عجزش وقتي زائل شود كه فرصت آن كارها نيست، بلكه نزديك است كه امام به ركوع ركعت دوم برود، بايد با امام ركوع و سجود كند، منتهي به قصد ركعة اول، و پس از سلام دادن امام يك ركعت بياورد، زيرا يك ركعت از نماز جمعه را درك كرده است، ولي صاحب جواهر [2] و بعضي ديگر فكر كرده اند كه در اين جا هم بايد مبادرت به ركوع و سجود و ركوع ركعت دوم كند ولو امام را در سجده ي ركعت دوم درك كند، لكن اين سخن تمام نيست، زيرا اولا از امام پيروي نكرده است و ثانيا در اين صورت، يك ركعت از نماز جمعه را درك نكرده است، تا به حساب درك جمعه گذاشته



[ صفحه 161]



شود. و بديهي است كه روايت عبدالرحمان بن حجاج اين مورد را نمي گيرد.

مسأله ي - 11 - اگر بعد از اقتداء به امام جمعه، مانع ركوع و سجود، پديد آيد و تا بعد از ركوع ركعت دوم امام ادامه پيدا كند، باز هم نمي توان گفت: نمازش نماز جمعه است، زيرا يك ركعت از جمعه را درك نكرده است، پس چگونه مي توان گفت نماز جمعه خوانده است. و تعجب از صاحب جواهر است كه اين صورت را هم مشمول صحيحه ي عبدالرحمان بن حجاج دانسته است [3] در حاليكه بسيار روشن است كه آن صحيحه اين مورد را نمي گيرد. و همچنين تعجب از صاحب مدارك است كه صحت آن را معلل به اعتبار جماعت در نماز جمعه ابتداء كرده است [4] ، در حاليكه فساد آن ناگفته پيدا است.

مسأله ي - 12 - اگر در نماز جمعه به امام اقتدا كند، و يك ركعت را با امام بياورد، آنگاه عذري پديد آيد كه نتواند ركوع و سجود ركعت دوم را با امام بياورد، ظاهر اين است كه ركعت دوم را خودش مي آورد و نمازش نماز جمعه به حساب مي آيد، زيرا يك ركعت تمام از نماز جمعه را ادراك كرده است، و قهرا مشمول روايت «من ادرك ركعة..» مي شود. دقت كنيد.

مسأله ي - 13 - تمام احكامي كه در چهار مسأله ي گذشته گفته شد، بنابر آن بود كه مأموم به جهت عذر موجهي نتواند ركوع، يا سجود و يا ركوع و سجود امام را درك كند، و اما اگر عمدا آنها را ترك كند ترديدي نيست، كه نماز جمعه اش باطل است؛ زيرا با عمد و اختيار، جماعت كه شرط نماز جمعه است ترك شده است و يا فقدان شرط، مشروط هم مفقود مي گردد و ناگفته پيداست كه حديث «من أدرك ركعة» عرفا منصرف از اينگونه موارد است. و قياس اين مورد به مورد عذر، علاوه بر اينكه قياس مع الفارق است خارج از دائره ي مذهب است.