مسأله ي - 7 - آيا خريد و فروش به هنگام نماز جمعه حرام است يا نه؟ و اگر حرمت دارد آيا معامله، فاسد است يا نافذ؟

هيچ ترديدي نيست كه بعد از اذان و نداء براي نماز جمعه، معامله و خريد و فروش، حرام و معصيت است، زيرا صريح آيه ي، اين است كه وقت نداء براي نماز جمعه، معامله را ترك كنيد، و بديهي است كه اگر ترك معامله واجب باشد، فعلش حرام است پس جاي بحث و نزاعي نيست كه آيا معامله به هنگام نداء براي نماز جمعه حرام است يا نه؟ تا تمسك به اجماعات منقوله ي زيادي بشود كه اتفاق علماء بر حرمت آن است، زيرا روشن ترين چيزي كه از اين آيه، فهميده مي شود، همان حرمت معامله است. و اما آيا اين معامله ي حرام، صحيح هست يا فاسد؟ ظاهرا معامله، منعقد، و صحيح است، زيرا نهي در معاملات در اينگونه موارد دلالت بر فساد نمي كند، مشهور فقهاء هم بر همين عقيده اند كه معامله و خريد و فروش به هنگام اذان جمعه فاسد نيست.

مسأله ي - 8 - اگر دو طرف معامله از كساني باشند كه نماز جمعه بر آنها واجب



[ صفحه 159]



نيست، مثل اينكه مسافر يا زن باشند، هيچ نزاعي نيست كه خريد و فروش آنها موقع اذان نماز جمعه بدون اشكال است. و اما اگر يك طرف معامله از كساني باشد كه نماز جمعه از آنان برداشته شده است، ظاهر اين است كه كار او حرام نيست، گرچه كار رفيقش حرام است، لكن اكثر متأخرين به نقل صاحب جواهر كار آنرا هم حرام مي دانند [1] ، زيرا گرچه نهي در آيه ي جمعه او را نمي گيرد، ولي نهي در آيه ي معاونة بر اثم شامل او مي شود، و اين سخن مورد قبول برخي از فقهاء قرار نگرفته است، لكن ظاهر اين است كه سخن درستي است، زيرا معاونة بر اثم در هر موردي به حسب آن مورد است، و ترديدي نيست كه قبول «بعت» نوعي معاونة بايع بر اين كار است و اين يك معناي عرفي يي است كه قابل انكار نيست، پس وجهي براي كلام كشف اللثام و جواهر الكلام و مجمع الفايدة و البرهان [2] نيست.