منظور از اين شرط آن است كه بين دو نماز جمعه، فاصله اي كمتر از يك فرسخ نباشد، بلكه بايد فاصله ي بين آن دو، يك فرسخ يا بيشتر باشد. دليل اين مطلب علاوه بر اجماع قاطع جميع علماء و فقهاء شيعه دو رواية معتبر است. در يكي از آن دو محمد بن مسلم مي گويد: امام باقر (ع) فرمود: «يكون بين الجماعتين ثلاثة أميال يعني لا تكون جمعة الا فيما بينه و بين ثلاثة أميال و ليس تكون جمعة الا بخطبة: فاذا كان بين الجماعتين في الجمعة ثلاثة أميال فلا بأس أن يجمع هؤلاء و يجمع هؤلاء» [1] معناي حديث اين است كه «بايد بين دو جماعت سه ميل (يك فرسخ) فاصله باشد يعني نماز



[ صفحه 144]



جمعه موجود نمي شود، مگر بين آن و بين (نماز جمعه ي ديگر) سه ميل فاصله شود، و نماز جمعه بدون خطبه محقق نمي شود. پس هر گاه بين دو نماز جمعه سه ميل فاصله شود، ضرر و مانعي ندارد كه اينها نماز جمعه بخوانند و آنها هم نماز جمعه بخوانند».

در ضمن حديث ديگر آمده است: «اذا كان بين الجماعتين ثلاثة أميال فلا بأس أن يجمع هؤلاء و يجمع هؤلاء و لا يكون بين الجماعتين أقل من ثلاثة أميال» [2] يعني هر گاه بين دو جماعت، سه ميل فاصله باشد ضرري ندارد كه اينها جمعه بخوانند و آنها هم جمعه بخوانند و نبايد بين دو جماعت كمتر از سه ميل فاصله باشد.

آيا اين دو حديث در واقع يك خبر هستند كه محمد بن مسلم براي جميل نقل كرده است و جميل براي دو نفر نقل كرده است و در ضمن دو نقلش، تغيير كمي در عبارات داده است يا در واقع هم دو خبرند؟ چندان تأثيري در استدلال ما ندارد، زيرا هر يك از دو تعبير، ظاهر در لزوم است و هر دو طريق، معتبر است، گرچه دو طريق با هم فرق دارند. خلاصه اينكه خود اين خبر براي اثبات مطلب ما كافي است، چه رسد به انضمام آن اجماع قاطع كه خود، دليل معتبر و محكمي است، و لو اجماع اصطلاحي معتبر و حجت نباشد، بنابراين، لازم است فاصله ي دو نماز جمعه كمتر از يك فرسخ نباشد، چه آن دو در دو شهر برگزار شوند و چه در يك شهر. چه در بيابان برگزار شوند و چه در مسجد و مانند آن.