مسأله ي 3 - اگر بعد از نماز جمعه، معلوم شود كه امام جمعه طهارت نداشته است آيا در اين صورت نماز جمعه صحيح است يا بايد نماز ظهر را بخوانند؟

اگر چنين مسأله اي پيش آيد ظاهر اين است كه نماز جمعه باطل است، زيرا اگر امام جزء عدد باشد هم به شرط عدد اخلال وارد شده است و هم به شرط جماعت، زيرا در واقع جماعتي تشكيل نشده است، و اگر امام جزء عدد نباشد، گرچه به عدد اخلال وارد نشده است، لكن شرط جماعت مختل شده است، زيرا ظاهر ادله ي اشتراط جماعت، اين است كه جماعت بوجود واقعي اش شرط صحة نماز جمعه است و فرض اين است كه عدم وجود واقعي آن احراز شده است، پس وجهي براي حكم به صحت نماز جمعه، وجود ندارد، مگر اينكه مشمول حديث لاتعاد شود كه اگر مشمول اين حديث شود، نماز جمعه ي مأمومين صحيح است، بخلاف نماز امام، زيرا امام محدث بوده است، لكن شمول حديث لا تعاد اين موارد را مورد ترديد بلكه مورد منع است، زيرا ظاهر اين است كه حديث لا تعاد، مواردي را مي گويد كه مقتضاي اخلال به شرط يا جزء در آن موارد، اعاده ي مأتي به است و حديثي لاتعاد آنرا نفي مي كند، بخلاف نماز جمعه، زيرا اگر بعض شرائط و اجزاء نماز جمعه مختل شود، نماز جمعه اعاده نمي شود، بلكه بايد نماز ظهر آورده شود، و هويدا است كه اين دو نماز دو حقيقت هستند نه يك حقيقت



[ صفحه 143]



تا تبديل وظيفه از نماز جمعه به نماز ظهر اعاده ي نماز جمعه به حساب آيد، بنابراين، حداقل اين است كه شمول حديث لا تعاد اين مورد را مشكوك است. آري اگر چنين واقعه اي در نماز جماعت پيش آيد، مي توان گفت: نماز مأمومين صحيح است و تنها امام جماعت بايد نمازش را اعاده كند، زيرا روايتي داريم كه بر اين معني دلالت مي كند، و آن صحيحه ي زراره از امام باقر عليه السلام است. او در آن حديث مي گويد: «از امام باقر (ع) پرسيد امامي با مردم نماز جماعت مي خواند و لكن خودش طهارت ندارد. آيا نماز آن مردم درست است يا آنرا اعاده كنند؟ امام (ع) فرمود: اعاده لازم نيست. نماز آنان تمام است و تنها خود آن شخص بايد اعاده كند، و لازم هم نيست كه به آنان بگويد، زيرا اين أمر از او برداشته شده است» [1] همانطور كه ناگفته پيداست اين حديث راجع به جماعت است و در جماعت شرط صحت نماز مردم صحت جماعت نيست و لذا بعيد نيست كه گفته شود: اين روايت نماز آنان را بصورت فرادا تصحيح كرده است و بديهي است كه نماز جمعه قابل تصحيح بصورت فرادا نيست، بلكه مي توان گفت: به لحاظ زمان صدور روايت، منصرف از آن، خصوص نماز جماعت است و آنچنان اطلاقي ندارد كه نماز جمعه را هم شامل شود آنطور كه بعضي از فقهاء گفته اند [2] .