منظور از اين شرط اين است كه شرط صحت وقوع نماز جمعه اين است كه بصورت جماعت خوانده شود، يعني مجرد حضور عدد خاص در يك مسجد و محلي براي صحت وقوع نماز جمعه، كافي نيست، بلكه بايد به شكل نماز جماعت ادا شود و لذا امام (ع) بعد از آنكه فرمود: «تجب علي سبعة نفر من المسلمين...» فرمود: «... فاذا اجتمع سبعة و لم يخافوا أمهم بعضهم» [1] يعني هرگاه هفت نفر كه گفتيم نماز جمعه بر آنان واجب است جمع شدند، يكي از آنان، امامت جمعه را بعهده مي گيرد. يعني هفت نفر بودن، بلكه جمع شدن آنان در يك مكان، كافي نيست و مصحح نماز جمعه نمي باشد بلكه بايد بطور جماعت خوانده شود. و معلوم است كه خود همين روايت براي اثبات اين شرط، كافي است، و لكن روايات ديگري هم وجود دارد كه صريح تر از اين روايت، مطلب را اثبات مي كند، مثل صحيحه ي عمر بن يزيد كه در آن آمده است: «اذا كانوا سبعة يوم الجمعة فليصلوا في جماعة» [2] و صريح تر از اين، صحيحه ي زراره است كه قبلا به آن اشاره شد، زيرا در آن صحيحه آمده است: «انما فرض الله عزوجل علي الناس من الجمعة الي الجمعة خمسا و ثلاثين صلاة منها صلاة واحدة فرضها الله عزوجل في جماعة و هي الجمعة» [3] يعني خداوند عزوجل از يك جمعه تا جمعه ي ديگر سي و پنج نماز واجب كرده است كه از آنها يك نمازي را در جماعت واجب كرده است و آن نماز جمعه است. و روايات ديگري هم وجود دارد كه در آنها به اين معني تصريح شده است كه نماز جمعه در جماعت است. و تمام رواياتي كه در آنها امام را در نماز جمعه مطرح كرده است و يكي از افراد عدد را امام قرار داده است و يا نماز جمعه را با امام فرض كرده است، ظاهر در اين است كه جماعت شرط نماز جمعه است و اين نماز بطور



[ صفحه 141]



فرادا خوانده نمي شود، بنابراين، هيچ نيازي به اين نداريم كه ادعاي اجماع علماي مسلمين را ضميمه اين ادله كنيم و يا تنها به آن ادعا، اكتفا نمائيم آنطور كه در كلمات بعضي از فقهاء آمده است. [4] .