مسأله ي 10 - بايد عبارات و الفاظ خطيب جمعه به اندازه اي بلند أداء شود كه حداقل شش نفر صداي او را بشنوند، زيرا در صحيحه ي محمد بن مسلم از امام باقر (ع) آمده است كه آن حضرت خطبه اي را ذكر كرد كه مشتمل بر حمد خدا و ثناء بر او و توصيه به تقوي الله و وعظ بود. [1] و در حديثي كه سماعه از امام صادق (ع) نقل كرده است گفته است: آن حضرت فرمود: «امام جمعه در حال ايستاده حمد خدا و ثناء او را بجا مي آورد، سپس به تقواي خدا توصيه مي كند» [2] و روشن است كه توصيه به تقوي و موعظه و هكذا خطبه كردن براي حاضرين كه در بعض روايات آمده است در صورتي صادق است كه صداي خطيب به اندازه اي باشد كه حاضرين صداي او را بشنوند، و الا اگر او بالاي منبر رود و خطبه را بطوري بخواند كه كسي متوجه سخنانش نشود و يا عده اي كه عددشان كمتر از عدد تشكيل دهندگان نماز جمعه است صداي او را بشنوند يعني كمتر از شش نفر از حاضران صداي او را بشنوند يا كمتر از چهار نفر در نماز جمعه اي كه بطور استحباب تشكيل مي شود، صدق نمي كند كه آن عدد را خطبه كرده و ايشان را به تقواي خدا خوانده و از معصيت خدا باز داشته و به طاعت او ترغيبشان نموده و



[ صفحه 114]



مصالح و مفاسدشان را گوشزد كرده است، پس ظاهر اين رواياتي كه خطبه را ملزوم اين امور مي داند اين است كه شرط خطبه نماز جمعه، بلند كردن صدا است آن هم بطوري كه عدد تشكيل دهندگان نماز جمعه آنرا بشنوند، و لذا اگر اين شرط، منتفي شود، مثل اينكه صداي امام جمعه بخوبي بيرون نيايد، وظيفه، منتقل به نماز ظهر مي شود، گرچه احتياط خالي از قوت نيست. و اما اگر مانعي جلوي شنيدن مردم صداي خطيب را بگيرد، لازم و واجب است كه آن مانع را برطرف كنند و اگر برطرف كردن ممكن نيست واجب است مكان ديگري را اختيار كنند كه آن مانع در آنجا وجود ندارد. و اگر هيچ يك از آنها ممكن نباشد بعيد نيست كه بگوئيم: نماز جمعه ساقط مي شود و بايد نماز ظهر را خواند گرچه احتياط واجب جمع بين آن دو است. و همچنين اگر مأمومين به جهت مانع طبيعي مثل كر بودن قادر به شنيدن صداي خطيب نباشند، ظاهرا نماز جمعه ساقط مي شود و وظيفه به نماز ظهر مبدل مي گردد، زيرا در تمام اين موارد، موعظه، توصيه به تقوا و گوشزد كردن مصالح و مفاسد و خطبه كردن ايشان، صادق نيست، پس شرط اصلي خطبه در آنجاها موجود، نيست و قهرا مشروط و مشروط مشروط هم منتفي مي شود، زيرا ظاهر اينها همانطور كه اشاره شد شرطيت است و ظاهر شرطيت بويژه اينگونه شرائط، شرطيت مطلقه است. دقت كنيد.