مسأله ي 12 - آيا انسان مجاز است كه عمدا در ابتداء نماز جمعه شركت نكند، بلكه آنرا تا ركعت دوم تأخير بيندازد، يا ملزم به شركت در آن است از آغاز نماز يا آغاز خطبه؟!

اينكه آيا حضور در خطبه لازم است يا نه؟ موكول به بعد مي شود، و اما حضور در ابتداء نماز، ظاهرا جاي شكي نيست كه لازم و واجب است و تأخير آن، عمدا عصياني واضح و آشكار است، زيرا مفصلا گذشت كه وقت نماز جمعه مضيق است و آغاز آن، زمان زوال خورشيد است، پس لازم و واجب است كه همه ي مكلفين به هنگام زوال خورشيد، در محل نماز جمعه حاضر باشند، و لااقل بايد در آغاز نماز جمعه حضور داشته باشند، زيرا گرچه گذشت كه «من أدرك ركعة من الجمعة فقد أدرك الجمعة»، لكن اين جمله با آن روايات كه زمان نماز جمعه را تعيين كرده اند منافات غير قابل جمع ندارد، براي اينكه آنها مي گويند: زمان زوال خورشيد، وقت مضيق نماز جمعه است و اگر كسي آن وقت را درك نكند و نماز را در آن وقت نياورد واجب را اتيان نكرده است، پس چون نماز جمعه واجب فوري است، حضور در زمان زوال خورشيد، واجب است، ولي اين روايت مي گويد: درك يك ركعت از نماز جمعه تكليف را ساقط مي كند، اما حضور در ابتداي زوال خورشيد لازم است يا لازم نيست با آن كار ندارد، و در نتيجه، اين روايت نسبت به حكم وضعي حاكم بر آن روايات است و نسبت به حكم تكليفي ساكت است، پس كسي كه عمدا حضور براي نماز جمعه را به تأخير مي اندازد معصيت كرده است، گرچه با درك يك ركعت از نماز جمعه، نماز جمعه اش صحيح و مسقط تكليف است، و اگر اين روايت ظاهر در نفي اشتراط، باشد، و معنايش فقط صحت نماز درك كننده ي يك ركعت از نماز جمعه نباشد، باز هم مي توان گفت: بين اين دو دسته از روايات، تعارض نيست و روايت «من أدرك....» نسبت به آن روايات، حكومت دارد، زيرا ناظريت آن نسبت به ادله ي اجزاء و شرائط پوشيده نيست، و در نتيجه بايد گفت: حضور مكلف قبل از زماني كه بتواند يك ركعت از نماز جمعه را درك كند لازم نيست، لكن همانطور كه گذشت چنين ظهوري براي آن، محرز نيست پس بايد آنرا بر مجرد اسقاط تكليف



[ صفحه 98]



حمل كرد، بويژه بعد از ملاحظه ي وجوب عيني بودن و مضيق بودن نماز جمعه.