مسأله 8 - اگر امام جمعه يقين دارد كه وقت براي نماز جمعه، كافي است، در



[ صفحه 92]



صورتي كه محل خطبه را قبل از زوال بدانيم، و يا يقين دارد به اينكه وقت براي نماز و خطبه كافي است و مي تواند آن دو را در وقت مقرر بياورد بنابر قول مشهور، نزاعي نيست كه نماز جمعه واجب است، و روشن است كه منظور از خطبه و دو ركعت نماز، مقدار واجب آن دو است. وهمچنين اگر يقين پيدا كند به اينكه وقت، گنجايش نماز جمعه را ندارد، نماز جمعه واجب نخواهد بود، بلكه وظيفه، آوردن نماز ظهر است. در هر دو صورت اگر انكشاف خلاف نشود، بحثي نيست كه نماز آورده شده مجزي است، لكن اگر در صورت اول، انكشاف خلاف شود يعني بعدا معلوم شود كه وقت، كافي نبوده است، نماز جمعه باطل است، زيرا واجب مضيق در وقتش آورده نشده است. و اين كاشف از آن است كه اصلا نماز جمعه واجب نبوده است، و يا مشروط بدون شرطش آورده شده است، مگر اينكه مشمول حديث لاتعاد شود كه بسيار بعيد است. و همچنين اگر در صورت دوم، بعد از ظهر معلوم شود كه در واقع، وقت، گنجايش نماز جمعه را داشته است، نماز ظهرش باطل است و بايد مجددا آنرا اعاده كند، زيرا وظيفه ي واقعي او نماز جمعه بوده است كه از او فوت شده است، و نماز ظهري كه آورده است،وظيفه ي او نبوده است، مگر اينكه گفته شود: اعاده ي ظهر بحكم حديث لاتعاد لازم نيست كه بنظر ما اينجا هم آن حديث جاري نمي شود.

مسأله 9 - آيا اگر شك كند كه وقت، گنجايش نماز جمعه را دارد يا نه وظيفه چيست؟

اگر وقت، شرط وجوب نماز جمعه باشد آنطور كه مختار ماست در صورت شك در سعه وضيق وقت، در واقع شك در وجوب نماز جمعه، به شك در اجتماع شرائط آن برمي گردد و اصل، عدم تحقق آن شرائط است كه در نتيجه، جمعه واجب نيست و بايد مبادرت به نماز ظهر كند آنطور كه قبلا بيان شد، و اگر وقت، شرط صحت نماز جمعه باشد، وجوب آن محرز است و شك در قدرت برايتان داريم يعني شك در اين است كه وقت، گنجايش اين فعل را دارد و ما مي توانيم آن را در اين ظرف بياوريم يا نه؟ ظاهرا استصحاب بقاء وقت تا پايان فعل مي گويد: نماز جمعه صحيح است و در وقت، واقع شده است، زيرا بقاء وقت، تا پايان نماز بدين معنا است كه نماز در وقت واقع شده



[ صفحه 93]



است، و لكن استصحاب بقاء وجوب كه در كلام بعضي آمده است، جاري نمي شود، زيرا قطع به وجوب مشروط، با شك در شرط اثري ندارد، چه رسد به استصحاب بقاء وجوب مشروط. دقت كنيد.