مسأله 3 - آيا كسي كه بدون عذر يا با عذر در نماز جمعه شركت نكند در حاليكه نماز جمعه وظيفه ي او است حكمش چيست؟ آيا بايد نماز جمعه را قضاء كند يا نماز ظهر را بياورد؟! در اينجا تقريبا همه ي علماء فتوا داده اند كه بايد نماز ظهر را بياورد، و نماز جمعه، قضاء ندارد و روايات هم بر اين معني دلالت دارد، مثلا در روايت تهذيب از امام صادق (ع) نقل شده است «اذا ادرك الرجل ركعة فقد أدرك الجمعة فان فاتته فليصل أربعا» [1] يعني هر گاه مردي يك ركعت از نماز جمعه ي امام را دريابد جمعه را درك كرده است و اگر آن، از او فوت شود بايد چهار ركعت بخواند، بنابراين، جاي هيچ دغدغه و وسوسه اي نيست كه خود نماز جمعه به صورت دو ركعتي قضاء ندارد، بلكه در صورت فوت نماز جمعه بايد چهار ركعت آورده شود. اما اين چهار ركعت بايد به قصد نماز ظهر آورده شود يا به قصد قضاء نماز جمعه يا قصد زائدي لازم نيست؟ شگفت آور است كه معترض آن نشده اند، در حاليكه بايد مورد تعرض قرار گيرد، زيرا وظيفه ي فوت شده، نماز جمعه است، پس بايد به قصد قضاء از آن آورده شود، و از طرفي در برخي از روايات آمده است كه «فهي الظهر أربع» [2] پس بايد به قصد ظهر آورده شود، و از طرف ديگر در بعضي از روايات آمده است «فهي أربع بمنزلة الظهر» [3] يعني در صورت فوت نماز جمعه، نماز تو چهار ركعت است كه بمنزله ي ظهر است و در رواياتي هم آمده است كه در صورت فوت جمعه بايد چهار ركعت بجا آورد [4] پس قصد قضاء و ظهر لازم نيست نظر ما به حسب قاعده همين احتمال آخر است زيرا اين نماز قضاء نماز جمعه نيست زيرا قضاء چيزي، مثل آن چيز است و در روايات هم آن را به عنوان قضاء مطرح نكرده اند.و



[ صفحه 89]



اما عبارت «فهي الظهر» هم به قرينه ي عبارت «فهي أربع بمنزلة الظهر» به معناي «فهي كالظهر» مي باشد، پس اين يك نماز چهار ركعتي است مانند نماز ظهر، لكن اتفاق علماء بر اينكه اين نماز، همان نماز ظهر است، موجب مي شود كه عبارت «بمنزلة الظهر» را اين جور معني كنيم كه اين چهار ركعت به جاي نماز جمعه، نماز ظهري است كه مثل نماز ظهر در روزهاي ديگر است و در نتيجه مي گوئيم: بايد آن چهار ركعت را به قصد نماز ظهر بياورد، بويژه اينكه معهود در شريعت مقدسه اين است كه در روز جمعه، يا نماز جمعه واجب است و يا نماز ظهر.دقت كنيد.