اپيكتت مي نويسد:

(آيا ذره اي از ذرات عالم موجود است كه آن ذره دليل بر رحمت



[ صفحه 52]



خداوند به بنده ي شاكر و ذليل خود نباشد؟ علف شير مي شود. كي اين همه نعمتها را براي ما فراهم آورده است؟ ممكن است بگوييد كسي آن را ايجاد نكرده است بلكه بخودي خود پيدا شده اند، زهي ناداني و زهي بي انصافي. اگر حقيقتا عقل مي داشتيم، جز آن كه به تنهايي و يا دسته جمعي شكر اين همه نعمتهاي خدا را به جا آوريم، آيا كار ديگري هم مي كرديم؟

وقتي كه زمين را شخم مي زنيم و يا هنگامي كه بر سر سفره ي غذا مي نشينيم آيا جز حمد و ثناي خداوند چه بايد كرد؟ خداي بزرگ اين همه وسايل كار در دسترس ما گذارده كه از زمين استفاده كنيم، خدايي كه به ما دست داده، دهان داده، شكم داده، خدايي كه بدون اين كه خود متوجه شويم، ما را رشد مي دهد، به ما نعمت خواب براي استراحت و تنفس براي تجديد حيات مرحمت مي كند، آيا نبايد شكر اين همه نعمتهاي او را بگوييم؟ آيا نبايد آن بارقه ي الهي يعني عقل كه خداوند به ما مرحمت فرموده، و از روي عقل همه ي اين چيزها را درك مي كنيم، شكر گوييم؟ اي كوردلان! اكنون كه شما اين نعمتها را نمي بينيد، آيا نبايد كسي باشد كه از طرف همه ي شما حمد خدا بگويد. من پير و فرسوده، اگر حمد خداي نگويم، چه مي توانم كرد؟ اگر بلبل بودم، كار بلبل را مي كردم، اگر قويي بودم، همان كاري كه قو انجام مي دهد انجام مي دادم، اما اكنون كه خداوند به من نعمت عقل مرحمت فرموده، آيا نبايد ستايش خداوند را بسرايم. اين عمل، عمل طبيعي و فطري من



[ صفحه 53]



است، من هم آن را انجام مي دهم. اين وظيفه ايست كه من از آن سرپيچي ندارم. من مي كوشم كه اين وظيفه ي خود را به نحو اكمل و اتم به انجام برسانم. شما را هم به اين كار دعوت مي كنم.» [1] .