پرفسور هانري كربن متفكر معاصر، ايرانشناس نامي فرانسه، استاد فلسفه دانشگاه سورين و رئيس انستيتو فرانسه و ايران بود و مدتي نزديك به نيم قرن در زمينه هاي ديني، عرفاني و فلسفي پژوهش كرد.

آقاي داريوش شايگان با بررسي آثارش محورهاي اساسي پژوهشهاي وي در مورد نماز و دعا را چنين جمع آوري كرده است:

«مشاركتي بودن نيايش، مستلزم تصور دو موجود در حال گفت وگو با هم است، زيرا رحمت خداي رحمان تنها در جهت خالق به مخلوق، يا از معشوق به عاشق نيست، بلكه متقابلاً در جهت مخالف، يعني از مخلوق به خالق خود، از عاشق به معشوق خود، نيز حركتي دارد. اگر رحمت الهي را نيايش خدا بدانيم كه مشتاق خروج از اعماقِ پوشيده ي غيب است، نيايش يا نماز انسان هم براي آن است كه دوباره به خداي خود برگردد. در پرتو همين پاسخ فعال (يعني نماز انسان) است كه صورت حق در قلب پيداست: «خدا بر ما درود مي فرستند، يعني چون همان خدايي است كه ما نيايش مي كنيم، و درست در همان لحظه اي كه بدو نماز مي بريم خدا متجلي مي شود. آنچه ما نيايش مي كنيم ذات ناشناخته الهي نيست، هر عبدي، رب خود، يعني جهان ذاتي را كه در قالب اعتقادات او هست، نيايش مي كند.

در ما تواني از تخيل برخاسته از نيايش هست كه وجودمان را به سوي خدا بالا مي برد.

حركاتي كه در مراسم نماز انجام مي دهيم (نشستن، زانوزدن،



[ صفحه 42]



ايستادن) با سه قلمرو خلقت همنواست. زيرا در اين همنوايي است كه مي بينيم انسان جانشين خالق است.