مهاتما گاندي رهبر بزرگ هند، همو كه جهان او را به عنوان آزادكننده ي هند از يوغ استعمار مي شناسد، طرفدار «مبارزه منفي» بو و در راه آزادي هند مشكلات و سختي هاي فراواني مشاهده كرد و اگر با خدا ارتباط نداشت، در مقابل آن همه مشكلات، فكر خود را از دست مي داد و ديوانه مي شد. گاندي با وجود جثه ي كوچك و نحيفش، استقامتي شگرف داشت وي زماني به يك دانشمند مشهور غربي گفت:

اگر نماز نبود و با خدا ارتباط پيدا نمي كردم، بطور حتم سالها بود كه ديوانه شده بودم.

من هميشه از نيروي عبادت و دعا مدد گرفته ام و الا هرگز نمي توانستم در مقابل آن همه مشكلات عظيم پايداري كنم. من در تجارب زندگي عمومي و خصوصي خود تلخ كاميهاي بسيار سخت داشته ام كه مرا دستخوش نااميدي مي ساخت. اگر توانسته ام بر اين



[ صفحه 30]



نااميدي ها، چيره شوم، به علت دعا و نمازهايم بود.

دعا و نماز را فقط به جهت نياز و احتياج شديد روحي مي خواندم زيرا اغلب خود را در وضع و حالي مي يافتم كه احتمالا بدون نماز و دعا نمي توانستم شادمان باشم. هرچه زمان مي گذشت اعتقاد من به خداوند افزايش مي يافت و نياز من به دعا و نماز بيشتر مي شد. بدون نماز زندگي سرد و تهي بود.

به همان اندازه كه غذا براي بدن لازم است دعا و نماز نيز براي روح ضرورت دارد. درواقع آن قدر كه دعا و نماز براي روح لازم است غذا براي بدن ضرورت ندارد، زيرا اغلب لازم است براي سلامتي بيشتر گرسنه بمانيم و از غذا خوردن خودداري كنيم، اما در مورد دعا و نماز چنين نيست. اين آرامش از دعا و نماز براي من حاصل شده است.

و نيز زيباتر مي گويد: عبادت راز پيروزي يك مرد بزرگ است. [1] .

و از گفته هاي ديگر پيشواي مردم هند است كه:

چون من به خدا ايمان دارم، به دعا نيز ايمان دارم، اين مطمئن ترين راه آگاهي بر وجود خدا و احساس حضور اوست، معني و نيرو و پاداش نماز و دعا در همين است. [2] .