قبلا به اين نكته اشاره شد كه شرط كمال و صحت نماز، حضور قلب و اخلاص است و آن كس كه شائبه ريا در نمازش باشد، نماز او مقبول حق قرار نمي گيرد. چون اقامه ي چنين نمازي براي خدا نخواهد بود و هر عملي كه اغراض و اهداف غير الهي در آن باشد در راستاي همان هدف پذيرفته است. اما نزد بارگاه الهي پذيرشي براي آن نيست در حديث از امام



[ صفحه 205]



صادق عليه السلام رسيده است كه فرمودند: «چون روز قيامت فرا رسد بنده اي را مي آورند كه اهل نماز بوده و خود نيز چنين ادعا مي كند به وي مي گويند: تو بدان جهت نماز گزاردي كه تو را مدح و ستايش كنند پس به ملائكه دستور مي رسد او را به سوي آتش ببرند» [1] .

چون نماز فرمان الهي است و نشانه ي ستايش عبد به معبود مي باشد اگر براي غير خالق و معبود اقامه گردد خود نوعي شرك نيز محسوب مي شود چون عملي كه بايد براي خدا انجام گيرد در غايت و هدف آن غير خدا هم دخيل بوده است. و حتي اگر غير خدا نبود آن عمل انجام نمي گرفت و به همين خاطر نمازگزاري كه نمازش را براي نشان دادن خود به مردم و يا ستايش و مدح ديگران اقامه نمايد مشرك تلقي شده است. چنانچه پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم فرموده اند: من صلي صلاة يرائي بها فقد اشرك. «كسي كه براي خودنمايي نماز بخواند مشرك است» [2] .

نه تنها رياء در حال نماز شرك به خداست بلكه ريا و خودنمايي در هر عملي شرك محسوب مي گردد چون هر نوع ريا و خودنمائي داراي دو جهت است كه هر دو جهت آن منجر به شرك مي شود. ريا يا بدان معني مي باشد كه انسان شأن و عظمت الهي را چنان كوچك نموده كه در عرض مخلوقات او قرار داده و يا بدان معناست كه خود يا ديگران را به عظمت خالق بالا برده است.



[ صفحه 206]