با وجود نهايت پستي كه براي سگ و خوك و كافر و منافق بيان شد چگونه مي شود كه بي نماز از همه اين اصناف چهارگانه بدتر باشد خصوصا از منافق كه بدترين افراد در ميان نوع آدمي است؟ پاسخ آن است كه منافق حداقل كاري كه انجام مي دهد اين است كه ظاهر خود را حفظ مي كند و اظهار حقانيت مي نمايد ولي فرد بي نماز با اينكه خود را مسلمان مي داند نمازش را كه اولين ركن مسلماني است ترك نموده و با توجه به آگاهي و معرفتي كه از خداوند و بركات و نعمات او دارد، حاضر نيست كه در مقابل آن همه نعمات اعطا شده شكرگزاري نموده و در برابر آفريدگار خويش سر تعظيم فرود آورد و اين در حالي است كه همه مخلوقات نظام هستي به نوعي تسبيح گوي حقند و در مقابل عظمت خالق خويش كرنش



[ صفحه 197]



مي نمايند.

راستي اگر كسي با معرفت اسلام را پذيرفته باشد و در عين حال نماز كه اساسي ترين پايه ي اسلام است را كنار بگذارد از اسلام چه بهره و نصيبي دارد؟ مگر اينكه از مباني اسلام آگاه نبوده و به جايگاه نماز در اسلام آشنايي نداشته باشد كه در چنين صورتي مسئله قابل توجيه است.

پس اگر چنانچه كسي با بصيرت و آگاهي اسلام را پذيرفته باشد و نيز درايت كافي از تعاليم و احكام خصوصا عمل عبادي نماز داشته باشد و با اين وصف نمازش را ترك نموده و در صف تاركين صلاه (بي نمازان) قرار گيرد ترديدي نيست كه وضعش در دنيا و آخرت از كفار و منافقين و ساير حيوانات بدتر خواهد بود.

پس مي توان گفت كه منافق بدتر از كافر و كافر بدتر از خوك و خوك بدتر از سگ و بي نماز بدتر از همه ي اينها است. البته با توجه به توضيحاتي كه بيان شد يعني فرد آگاهانه و عالمانه و از روي عمد و عناد نمازش را ترك نمايد نه از روي غفلت و جهالت كه غافلين و جاهلين را حكم ديگري است.



[ صفحه 199]