كفار كساني هستند كه بر روي حقايق هستي پوشش گذاشته و خداي خود را منكر شده اند. عقيده و عملشان همين است كه خود اظهار



[ صفحه 195]



مي نمايند و ظاهر و باطن شان همين است نه خدا را قبول دارند و نه تابع دستورات و تعاليم اويند. هرچند كه اين مرام و مسلك باطلي است كه اينها پيش گرفته اند و ليكن در مقابل آنان كه شهامت اظهار عقيده خود را ندارند و دو چهره براي خود اختيار نموده اند بهترند. به هر حال كافر يك چهره دارد و آن چهره ي كفر است ولي بدتر از او كساني هستند كه داراي دو چهره اند يك چهره ي ظاهر و يك چهره ي باطن.

كسي كه در باطن كافر است و در ظاهر مسلمان و اينقدر شجاعت در او نيست كه باطنش را ظاهر سازد و يقولون بافواههم ما ليس في قلوبهم «يعني با زبانشان چيزهايي مي گويند كه در قلبهايشان نيست» [1] .

مرحوم طبرسي در وجه تسميه منافق مي فرمايند: «منافق بسوي مؤمن با ايمان خارج مي شود و به سوي كافر با كفر يا اينكه از ايمان به طرف كفر خارج مي شود، نفق سوراخ و نقبي است در زير زمين كه درب ديگري براي خروج دارد. موش صحرايي يا راسو دو لانه مي سازد يكي بنام نافقاء كه آن را مخفي مي دارد و ديگري به نام قاصعاء كه آشكار است. وقتي دشمن به او حمله مي برد در قاصعاء وارد نافقاء شده و از آن خارج مي شود» [2] و منافق را از آن جهت منافق گويند كه از سوراخ ايمان وارد و از سوراخ كفر خارج مي شود و منافق بدتر از كافر است و عذابش شديدتر و سخت تر از او است چون او پلي براي كافر است. ان المنافقين في الدرك



[ صفحه 196]



الاسفل من النار. «براستي كه منافقين در پست ترين دركات از آتش جهنم قرار دارند» [3] .

چرا عذاب شان سخت تر است چون مذبذبين بين ذلك لا الي هولاء و لا الي هؤلاء.

«آنان افراد بي هدفي مي باشند نه متمايل به اينها (مؤمنان) هستند و نه به آنها (كفار) تمايل دارند» [4] .