آنان كه در مقابل انبياي الهي ايستاده اند و از خود مقاومت نشان داده و به سخنان حكيمانه آنان توجه نكردند افرادي بودند كه تابع هواهاي نفساني و اميال حيواني خويش بودند يعني خواهش هاي نفساني را بر خواسته هاي وحياني انبياء ترجيح دادند و تسليم بت نفس خويش شدند.

قرآن كريم از اين گروه چنين ياد مي كند كه اينها اگر به ياد خدا بودند و هواي خود را خداي خود قرار نمي دادند و نماز و عبادات خود را ضايع نمي ساختند قطعا به اين گمراهي نمي افتادند كه در مقابل خدا و رسولان الهي بايستند. اين نكته در قرآن درس بسيار خوبي است كه بدانيم هرگاه عده اي از مردم در هر زماني در برابر تعاليم دين و دستورات الهي ايستاده و در مقابل آن موضع گرفته اند اين گمراهي و ضلالت نتيجه غفلت از ياد خداوند و تضييع عبادت است. چون ممكن نيست كه كسي يا گروهي به ياد خدا باشند و عبادت و نماز خود را داشته باشند و در عين حال با انبياي الهي مخالفت ورزند.

هرگز اين دو امر قابل جمع نيست كه هم نماز را داشته باشند و هم با پيامبران مخالفت ورزند چون اولين و مهمترين ره آورد انبياي الهي نماز



[ صفحه 172]



بوده است.

اين يك اصل و قاعده كلي است كه هدايت يافتگان در طول تاريخ، سجده كنندگان و نمازگزاران و عبادت پيشگان و گمراهان و ضالين، هواپرستان و غافلان از ياد خدا و تاركين نماز بوده اند.

چنان ارتباط محكم و پيوند عميق ميان گمراهي و ضلالت با ترك و تضييع نماز برقرار است كه خداوند در قرآن كريم چنين مي فرمايد:

اولئك الذين انعم الله عليهم من النبيين من ذرية آدم و ممن حملنا مع نوح و من ذرية ابراهيم و اسرائيل و ممن هدينا و اجتبينا اذا تتلي عليهم آيات الرحمن خروا سجدا و بكيا فخلف من بعدهم خلف اضاعوا الصلوة و اتبعوا الشهوات فسوف يلقون غيا.

«آنها پيامبراني بودند كه خداوند مشمول نعمتشان قرار داده بود از فرزندان آدم و از كساني كه با نوح بر كشتي سوار كرديم و از دودمان ابراهيم و يعقوب، از آنها كه هدايت كرديم و برگزيديم آنها كساني بودند كه وقتي آيات خداوند رحمان بر آنان خوانده مي شد به خاك مي افتادند و سجده مي كردند در حالي كه گريان بودند. اما بعد از آنان فرزندان ناشايسته اي روي كار آمدند كه نماز را ضايع كردند و پيروي از شهوات نمودند و به زودي مجازات گمراهي خود را خواهند ديد» [1] .

اينكه چرا خداوند از ميان تمام عبادات روي نماز تأكيد فرموده است شايد به اين جهت باشد كه نماز مانع اصلي انسان از گناهان است و وقتي كه اين مانع برداشته شود و سد شكسته گردد گمراهي و غوطه ور شدن در



[ صفحه 173]



شهوات نتيجه قطعي آن است يعني همانطور پيامبران ارتقا مقام خود را از ياد خدا شروع كردند و با ياد خدا به خاك مي افتادند و سجده مي كردند اين گروه نيز سقوط و انحرافشان از فراموش كردن ياد خدا شروع شد» [2] .

پس توجه به شهوات و پيروي از آن وقتي كه جاي نماز و عبادت و ياد خدا را بگيرد جز گمراهي و ضلالت هيچ نتيجه و ثمره ي ديگري نخواهد داشت. بنابراين با اين عمل نه فرد از گمراهي در امان قرار مي گيرد و نه جامعه.