انسان در اين نظام هستي طوري آفريده شد كه بايد بر اساس نظام علي و معلولي تدريجا رشد يابد تا به كمال رسد. برخلاف فرشتگان كه آخرين مرحله ي رشد و تكامل را در ابتداي خلقت خود دارا هستند.

در اين مسير رشد و تكامل (جسمي و روحي) هر يك از انسانها با استفاده و بكارگيري از نعمات و بركات الهي پيش مي روند. در رشد جسماني هر چه قدر از نعمات الهي در زمين بهره ي بيشتري ببرد مي تواند هيكل و قيافه بزرگتر و قوي تري پيدا كند نسبت به كسي كه از آن بركات الهي بي بهره است. و در رشد معنوي و تكامل روحي هر چه از قوه ي عاقله بهتر استفاده نمايد فرد آگاهتر و متكامل تر و داراي روح بلندتري خواهد بود. بنابراين خداوند اسباب و وسائل رشد (روحاني و جسماني) را براي او فراهم ساخته است اگر اين انسان قادر به تكامل است بايد ابزار تكامل در او باشد.

خداوند علاوه بر فراهم نمودن زمينه ي كامل براي تكامل انسان در درون، دو سفره ي پربركت براي غذاي روحش در زمين پهن نموده است كه آن دو



[ صفحه 157]



سفره ي الهي قرآن و نمازند. هر كس مي تواند به فراخور تفكر و انديشه اش از اين دو سفره ي گسترده استفاده نموده و روح خود را تكامل بخشد.

رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلم در يك جا مي فرمايد: القرآن مأدبة الله. «قرآن سفره ي الهي است».

و در جاي ديگر مي فرمايد: الا ان الصلاة مأدبة الله في الارض قد هناها لاهل رحمة في كل يوم خمس مرات.

«آگاه باشيد نماز سفره ي گسترده ي خدا در زمين است كه خداوند آن را روزي پنج بار براي اهل رحمتش گوارا نموده است» [1] .

پس بيائيم با تأمل و تفكر عقلاني در كنار اين دو سفره ي الهي كه به پهناي زمين براي ما انسانها گسترانده شده بنشينيم و هرچه بيشتر و بهتر روح خود را تغذيه نموده و مراحل تكامل خود را طي نمائيم كه در غير اين صورت و با فاصله گرفتن يا خارج شدن از اين دو دبستان الهي سعادت و تكامل نصيب كسي نمي شود [2] .