يكي از علائم و نشانه هايي كه در حاكميت و حكومت ديني وجود دارد و شايد يكي از بارزترين شاخصه و امتياز حاكميت الهي بر ساير حكومتها



[ صفحه 153]



به حساب آيد اين است كه حاكمان در حكومت ديني براي برپايي و نشر تعاليم دين و از بين بردن مناهي و زشتي هاي فردي و اجتماعي كه موجب فساد جامعه مي گردد تبليغ مي كنند و آنان كه حكومت را براي خود هدف مي دانند از چنين همتي برخوردار نبوده و نيستند.

آنان كه داعيه پيروي از دين خدا را دارند و خود را جانشين اولياي خدا و حكومت و حاكميت خويش را همان حاكميت الهي دانسته و خود را در اين راستا پيرو ائمه عليهم السلام مي دانند همه همت شان در قلمرو تعاليم دين خداست. يعني وجه تمايز اين نوع حكومت با حكومت هاي ديگر در اين است كه در حكومت هاي غير ديني حاكمان به مصالح و منافع فردي يا گروهي مي انديشند و همه تلاش و كوشش حاكمان در اين مسير سوق داده مي شود. اما در حكومت ديني همه اهتمام حاكمان دين در راستاي مصالح مسلمين و تحقق و اعتلاي كلمه ي توحيد مي باشد.

حاكم ديني وقتي مصالح ديگران را با اجراي احكام و تعاليم دين در تعارض ببيند. مصالح گروه را ناديده گرفته و اقامه دين را ترجيح مي دهد. يكي از وظايف مهم حاكمين ديني تبليغ و هدايت مردم به سوي عبوديت الهي و بندگي خداوند خصوصا اقامه نماز در جامعه است. الذين ان مكناهم في الارض اقاموا الصلاة. مؤمنان كساني هستند كه هرگاه در زمين آنان را قدرت بخشيم نماز را بپا مي دارند» [1] .

اين آيه بدان معني نيست كه وقتي حاكمان ديني به حكومت رسيدند



[ صفحه 154]



اقامه نماز مي كنند بلكه براي برپايي نماز در جامعه تلاش مي كنند. چنانچه امام حسين عليه السلام در تفسير آيه مزبور فرمودند كه اين آيه در مورد ما خاندان اهل بيت نازل شد و مصداق آن اهل بيت رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم مي باشند [2] .

و مي دانيم كه مصداق، محتوا و معناي آيه را محدود نمي كند يعني چنين نيست كه اگر وظيفه ائمه معصوم عليهم السلام چنين است وظيفه و مسئوليت ديگران اين نباشد بلكه آيه تعميم دارد بر ائمه عليهم السلام و آنان كه پيروشان مي باشند. پس اگر حاكميت در اين امور كه جزء مباني و اصول اوليه ي دين مي باشد تساهل بورزد و در اين راستا قصور و كوتاهي داشته باشد و ارتباط و پيوند حاكم با اصول اساسي دين چون نماز سست گردد در ديني بودن آن ترديد هست. اگرچه اين امر نبايد بصورت تصنعي و صوري يا به نحو ابزاري مورد استفاده قرار گيرد چنانچه در بسياري از جوامع اسلامي عرب مشاهده مي شود. كه آنان براي فريب مردم بدان متوسل مي شوند.