تشهد بيان شهادتين است: شهادت به يكتايي خداوند و شهادت به رسالت رسول اكرم صلي الله عليه و آله و درود و سلام بر او و خاندان پاكش. به عبارت ديگر نمازگزار عهد خود را با خداوند به وسيله ي شهادتين تجديد مي كند. روايتي از امام صادق عليه السلام در اين باب چنين نقل شده است:

قال الصادق عليه السلام: التشهد ثناء علي الله، فكن عبداً له في السر، خاضعاً له في الفعل، كما أنك عبد له بالقول و الدعوي، و صل صدق لسانك بصفاء صدق سرك؟ فانه خلقك عبداً و أمرك أن تعبده بقلبك و لسانك و جوارحك، و أن تحقق عبوديتك له بربوبيته لك، و تعلم أن نواصي الخلق بيده، فليس لهم نفس و لا لحظة الا بقدرته و مشيئته، و هم عاجزون عن اتيان أقل شي في مملكته الا باذنه و ارادته. قال الله عزوجل: (و ربك يخلق ما يشاء و يختار ما كان لهم الخيرة من أمرهم سبحان الله و تعالي عما يشركون) [1] .

فكن له عبداً ذكراً بالقول والدعوي، و صل صدق لسانك بصفاء سرك؛ فانه خلقك فعزوجل أن تكون ارادة و مشيئة لأحد الا بسابق ارادته و مشيئته. فاستعمل العبودية في الرضا بحكمته، و بالعبادة في أداء أوامره، و قد أمرك بالصلاة علي نبيه محمد صلي الله عليه و آله. فأوصل صلاته بصلاته و طاعته بطاعته، و شهادته بشهادته، وانظر الي أن لا تفوتك بركات معرفة حرمته، فتحرم عن فائدة صلاته، و أمره بالاستغفار لك، والشفاعة فيك، ان أتيت بالواجب في الأمر و النهي و السنن و الآداب، و تعلم جليل مرتبته عندالله عزوجل. [2] .



[ صفحه 101]



امام صادق عليه السلام فرمودند: تشهد ثناء و ستايش خداوند است. پس براي او در پنهان و باطن بنده باش؛ و متواضع باش در عمل همان گونه كه با زبان و قول ادعاي بندگي او را داري؛ و راستي زبان را به صفا و راستي باطنت پيوند ده؛ چرا كه او تو را بنده آفريده است و فرمانت داده كه او را با قلب و زبان و اعضاء و جوارحت عبادت كني؛ و اينكه عبوديت تو، به ربوبيت او براي تو متحقق مي شود.

و بدان كه پيشاني هاي مردم (كنايه از سرنوشت) در دست اوست و براي آنها يك نفس كشيدن و يك لحظه نيست مگر به قدرت او و اراده و مشيت او؛ و ايشان عاجزند از آوردن كمترين چيزي در مملكت خداوند (قلمرو هستي) مگر با اجازه و اراده ي او. خداوند فرموده است: «و پروردگار تو آنچه را مي خواهد مي آفريند و برمي گزيند. اما آنان را توان برگزيدن نيست. منزه و برتر است خداوند از آنچه شريك او مي گردانند».

پس براي خدا بنده اي باش به ياد آورنده ي او با زبان، و راستي زبانت را به صفا و راستي باطنت پيوند ده؛ چرا كه او تو را خلق كرده و بلندمرتبه تر است از اينكه اراده و مشيتي براي كسي وجود داشته باشد، مگر اينكه مسبوق به اراده و مشيت او باشد. بنابراين عبوديت و اطاعت محض را در رضاي به حكمت او و بپاداشتن فرامينش به كارگير؛ و او تو را فرمان داده است كه بر پيامبرش محمد صلي الله عليه و آله درود فرستي. پس ستايش خداوند را با درود به پيامبر صلي الله عليه و آله و اطاعت از خدا را به اطاعت پيامبر صلي الله عليه و آله و شهادت به خدا را به شهادت به پيامبر صلي الله عليه و آله متصل گردان و توجه داشته باش كه بركات معرفت پيامبر صلي الله عليه و آله از تو فوت نشود، تا مبادا از فايده ي نماز محروم شوي.

و خداوند، پيامبر را فرمان داده است كه براي تو طلب بخشش و شفاعت كند، به شرطي كه امر و نهي و سنن و آداب الهي را به جا آوري؛ و بدان كه پيامبر صلي الله عليه و آله در نزد خداوند بسيار محترم و جليل است.

پس از ترجمه ي حديث فوق، كلام در اين باب را همين جا خاتمه مي دهيم.

بعد از پايان تشهد كه جلوس در نزد حق تعالي و بيان شهادتين است، اگر نماز سه يا چهار ركعتي باشد، مي بايست تسبيحات اربعه در اين دو ركعت قرائت شود.



[ صفحه 102]