تا اين قسمت مقاله، كلياتي در باب نظام عملياتي جنبش اصلاحي در مكتب اسلام و ليبراليسم عنوان شد ولي مشخصا بايد پرسيد كه نقش اصلاحي نماز چيست و چگونه مي تواند معيار حركت اصلاحي صحيح در بعد عملي باشد؟ در پاسخ مي گوئيم:

الف) نماز، ستون و پايه دين در جامعه اسلامي است كه تمام اعمال ديگر به واسطه آن اعتبار يافته و به تبع آن قبول مي شود. اقامه نماز به عنوان اصلي ترين مظهر و خالص ترين نمود ارتباط بنده با پروردگار، ملاك و معيار ديگر اعمال مي شود. نماز، عصاره عبادت است؛ عبادتي كه روح تمام اعمال انسان مسلمان مي باشد و ميزان خلوص اعمال انسان، به ميزان خلوص نماز او بستگي دارد. انسان، روزي پنج مرتبه روي به درگاه خداوند مي آورد و اين ارتباط را تقويت مي كند و با تقويت اين ارتباط، روابط اجتماعي خود را نيز تنظيم مي كند.

ب) مسأله «ايتاء زكات» كه مصداق اعلاي آن، زكات مالي است و به طور عام تر، روابط سالم اقتصادي در جامعه اسلامي است. در اصل، «ايتاء زكات»، برقراري هر گونه روابط اجتماعي سالم (بين افراد جامعه اسلامي) را شامل مي شود. ايتاء زكات، همواره با اقامه نماز، همراه بوده است كه حاوي اين پيام مي باشد:

روابط سالم اجتماعي در ابعاد فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي، سياسي و... منوط است به رابطه صحيح افراد جامعه با خداوند؛ يعني تمام روابط انساني، زماني در صحت و سلامت است كه انسان ها



[ صفحه 193]



بتوانند با هماهنگي يكديگر، يگانه شوند و به سوي خدا (خدايي كه از اويند)، در سيري صعودي باز گردند. اين است حقيقت نظام توحيد عملي؛ «اياك نعبد».

پس هر گونه اصلاحي در ربط با جامعه، بايد با محوريت اقامه نماز (به مثابه ايجاد ارتباط عملي با خداوند) معنا پيدا كند پس «اقامه نماز، نخستين ثمره و نشانه حكومت صالحان است.» [1] البته «اقامه نماز، فقط اين نيست كه صالحان، خود نماز بگزارند، اين چيزي نيست كه بر تشكيل حكومت الهي متوقف باشد بلكه بايد اين ستون دين در جامعه به پا داشته شود...» [2] .

چه زيبا امير بيان در سفارش به استانداران خود مي نويسد:

«و اعلم ان كل شيء من عملك تبع لصلوتك.» [3] .

و چه زيبا هم او و هم فرزند برومندش در عرصه عمل و در ميانه ميدان كارزار اين شعار محوري را جامه عمل مي پوشانند و چه زيبا سلف صالح ايشان، حضرت امام (ره)، نماز را در محور برنامه هاي فردي و حكومتي خود قرار مي دهد؛ براي مثال: در روز فرار شاه در نوفل لوشاتو در مقابل 150 دوربين به هنگام اذان، سخنان بسيار حساس خود را قطع نموده و به رغم اصرار اطرافيان، به اقامه نماز مي پردازد.