در ابتداي برپائي حكومت اسلامي در مدينه امور حكومت و بررسي مسائل سياسي و اجتماعي بر عهده پيامبر اكرم (صلي الله عليه وآله وسلم) بود. فرمانهاي غزوات، مشاوره در مورد صلح و جهاد و سرانجام در مسائل حقوقي و فراخوان عمومي براي يادگيري فرمانهاي الهي همه در مسجد صورت مي گرفت و مسجد به عنوان يك مقر حكومتي ارزش پيدا كرد. در آن هنگام، امامت جماعت نيز بر عهده رسول خدا(صلي الله عليه وآله وسلم) بود.

محوريت مسجد در امور سياسي، اجتماعي، فرهنگي باعث شد در هر شهر و



[ صفحه 55]



برزن مسجد(جامع) شكل گيرد و مسئولان معتقد حكومتي از طريق آن به بررسي مسائل هر منطقه بپردازند.

در الجزاير مراجع قدرت فرانسوي نگران ناآرامي هايي بودند كه از طريق رهبران اسلامي در هر تماس كه با توده مردم داشتند درمساجد مردم خاموش را بر مي انگيختند، فرماندار الجزاير در سال 1933 ميلادي طي بخشنامه اي از ورود رهبران مذهبي به مساجد ممانعت ايجاد كرد. در ايران نيز برانگيختن مردم بر ضد ناصرالدين شاه براي امتياز تنباكو به انگليسي ها از منبر صورت گرفت. در سال 1956 ميلادي با هجوم فرانسه، انگليس و اسرائيل به مصر، عبدالناصر رئيس جمهور وقت در روزنامه جمعه دوم و نهم نوامبر (جمادي الثاني) در مسجد الازهر قاهره نماز گذارد سپس به منبر رفت و خطابه اي مهم ايراد نمود. [1] .

در ايران نيز مساجد در شكل گيري قيام و نيز رهبري آن در سال 57 بسيار فعال بوده و پيامها از طريق مساجد به گوش مردم رسانده مي شد. بعد از پيروزي انقلاب اسلامي (بهمن 57) نيز مساجد، محل شكل گيري نيروهاي جوان بود، مردم هسته هاي بسيج را تشكيل داده و نقش مهمي را در پاسداري از ارزشهاي اسلامي بر عهده داشتند.