بنده براي گردآوري مطالبي در خصوص «تجلّي نماز در ادبيّات فارسي» ابتدا به جمع آوري متون ادبي پرداخته، بعد از جمع آوري اغلب متون، به جست و جو و تحقيق در ادبيّات فارسي پرداختم. در حين كار، بارها به مطالبي برمي خوردم كه براي خودم، هم تازگي داشت. معاني متفاوت از نماز، ديدگاه هاي مختلف، حكومت هاي مختلف و آثار حكومت ها در روند ديني شدن اجتماع، همه ي اين ها، سعي شد در جاي خود به صورت مجزّا بحث و بررسي گردد.

امّا آنچه در اين كتاب مي خوانيد، شامل سه بخش است:

در بخش نخست، مختصري پيرامون ايرانيان و اسلام در گذرگاه تاريخ آورده شده است. هدف در اين موضوع اين بوده كه ابتدا مشخّص شود، ايرانيان چقدر از اسلام تأثير پذيرفتند و چقدر به اسلام خدمت كردند. ديگر اين كه اين خدمات را به چه وسيله هايي به جامعه عرضه كردند. در ادامه ي اين موضوع به عنوان «ادبيّات فارسي و معارف اسلامي» در بخش دوّم كتاب مي رسيم. شما در آن بخش خواهيد دانست كه، يكي از علومي كه به گسترش و نفوذ اسلام خدمات زيادي نموده است، علوم ادبي ايران است. شعرا و نويسندگان فارسي زبان ما، همواره از اين موضوع، مطّلع بوده كه آنچه به زبان شعر و متون ادبي عرضه شود، گستره ي بيشتري را در مي نوردَد و اثر بيشتري مي گذارد. با اثبات اين مدّعا كه ادبيّات فارسي با معارف اسلامي، آميختگي بسياري دارد، وارد بخش سوّم كتاب يعني: «تجلّي نماز در ادبيّات فارسي»



[ صفحه 10]



مي شويم. در اين بخش ابتدا در خصوص نماز، عبادت و پرستش، سخن رانده شده و با تجزيه و تحليل ابعاد آن شواهد معتبري از متون ادبي براي هر كدام استخراج گرديده است.

بعد از آن، خصوصيّات و شرايط نماز در ادبيّات فارسي، مورد شرح و توضيح قرار گرفته است. سپس پيرامون مقدّمات نماز، سخن رانده ايم و در ادامه، تجلّي انواع نماز در متون ادب فارسي، مورد بحث قرار گرفته است. سپس پيرامون معاني و تركيبات فعلي نماز، صحبت شده، بعد از آن، تجلّي احكام شرعي و اركان نماز در ادبيّات فارسي مورد بحث، قرار گرفته، سپس نماز و صنايع ادبي و در ادامه به ترتيب: نماز و دعا، نماز در فولكلور، نماز در اشعار و ادبيّات معاصر و نماز و حكايات، زينت بخش ادامه ي كتاب هستند. در پايان، ضمن درود و سپاس بيكران به درگاه احديّت (او كه مرا واداشت تا در زمينه ي نماز اين سرچشمه فيض الهي قلمي بلغزانم) و ضمن تشكّر از همه ي كساني كه در انجام اين اثر مرا ياري دادند، همواره چشم به راه نظرها و پيشنهادهاي استادان و بزرگواران علم و ادب ايران هستم و اميدوارم با نوشتن اين كلام مختصر توانسته باشم گامي در جهت نمازي كردن جامعه ي خويش بردارم.

اصغر شهبازي - شهريور ماه 1377

هجري خورشيدي



[ صفحه 13]