اعمال و اعتقادات صحيح به صورت نوراني و نيك منظر تجلي مي يابد كه كمال سرور را براي صاحبش خواهد داشت، اما اعمال بد و اعتقادات باطله به صورت اشكال ظلماني و قبيح براي شخص ظاهر مي شود كه جز اندوه و ناراحتي براي صاحبش چيزي به همراه ندارد:



[ صفحه 124]



(يوم تجد كل نفس ما عملت من خير محضرا و ما عملت من سوء تود لو أن بينها و بينه أمدا بعيدا)؛ [1] .

روزي كه هر كسي آن چه كار نيك به جاي آورده و آن چه بدي مرتكب شده، حاضر مي يابد و آرزو مي كند اي كاش ميان او و آن - كارهاي بد - فاصله اي دور بود.

در آيه اي ديگر آمده است:

(يومئذ يصدر الناس أشتاتا ليروا أعمالهم)؛ [2] .

آن روز مردم به حال پراكنده برآيند تا كارهاي شان به آنان نشان داده شود.

براساس آيه اي ديگر، انسان ها در قيامت دسته دسته محشور مي شوند:

(يوم ينفخ في الصور فتأتون أفواجا)؛ [3] .

روزي كه در صور دميده شود و گروه گروه بياييد.

در كتاب شريف مجمع البيان ذيل اين آيه اين روايت آمده است كه راوي مي گويد: در منزل ابوايوب انصاري بوديم و معاذ بن جبل در كنار پيامبر صلي الله عليه و آله نشسته بود و پرسيد كه معناي اين آيه كه مي گويد مردم دسته دسته وارد محشر مي شوند، چيست؟ حضرت ناراحت



[ صفحه 125]



شد و گويا اشك در چشمان مباركش حلقه زد و فرمود: از امر عظيمي پرسيدي. امت من به ده صنف محشور مي شوند. (حضرت، حكم را به روي امت خود مي برند، نه همه ي انسان ها. پس مسلماني به تنهايي براي نجات كافي نيست). سپس حضرت ده صنف را بيان مي كند كه برخي به صورت خوك هستند، برخي در حالي كه با صورت روي زمين كشيده مي شوند، وارد محشر مي شوند، برخي زبان دراز دارند كه مردم از روي آن راه مي روند و بوي تعفن از دهان شان خارج مي شود و... سپس حضرت هر يك را توضيح مي دهد كه چرا اين گونه محشور شده اند؛ براي مثال كساني كه نمام و سخن چين هستند و بين ديگران فتنه انگيزي مي كنند و آتش بيار معركه اند، به صورت ميمون وارد محشر مي شوند. [4] .

پس بايد بسيار مراقبت كرد. برخي از سخن چيني ها موجب فاصله و جدايي بين افراد و خانواده ها مي شود. اين افراد در اين عالم هم در حقيقت، به صورت ميمون هستند. حضرت مي فرمايد: آيا مي داني كساني كه مال حرام مي خورند و اهل گناه هستند و درآمدشان از حرام است، به صورت خوك هستند؟ خوك نجاست خود را مي خورد و خوراك شان پليد است. پس كساني كه غذاي پليدي دارند و سر سفره هاي شان، اموال يتيم و ضعيف يافت مي شود، و يا



[ صفحه 126]



خمس و زكات نداده اند و معتقدند هر كس زرنگ تر است، بيش تر مي خورد، در اين دنيا نيز به صورت خوك هستند. به راستي بايد مواظبت كرد. باور كنيم كه روز قيامتي هست و خواهد آمد.

مرحوم شيخ بهائي رحمه الله مي فرمايد: كساني كه در اين آيه ي شريفه قائل به تقدير هستند و «ليروا أعمالهم» را به «ليروا جزاء اعمالهم» معنا كرده و در دو آيه ي پاياني سوره ي زلزال نيز ضمير «يره» را به عمل برنگردانده اند، از حق دور افتاده اند. در اين آيات مراد، خود عمل است نه جزاي عمل؛ يعني آن آتش، خود عمل توست نه جزاي آن. آن بهشت نيز خود عمل است نه پاداش آن. [5] .