سجود
(2) رب لك سجدت
(2) پروردگارا، من از بهر تو سجده كردم،
(3) و بك امنت
(3) و به تو ايمان آوردم،
(4) و لك اسلمت
(4) و تو را ايمان بردم،
(5) و عليك توكلت
(5) و كار خود، به تو واگذاشتم،
(6) و انت ربي
(6) و توئي پروردگار من،
(7) سجد وجهي
(7) سجود كرد روي من،
(8) للذي خلقه
(8) آن كس را كه آفريده است او را، به دانائي و توانائي،
(9) و شق سمعه و بصره
(9) و برگشود گوش و چشم او را، به شنوائي و بينائي،
(10) و الحمدلله رب العالمين
(10) و همه ستايش ها و ثناها خداي راست كه پروردگار جهانيان است.
[ صفحه 54]
(11) تبارك الله احسن الخالقين
(11) بزرگ و برتر و دائم و ثابت خداي، كه بهترين آفرينندگان است.
(12) سبحان ربي الاعلي
(12) منزه و مقدس مي خوانم و پاك و پاكيزه مي دانم پروردگار برتر و فراتر خود را، از هر چه جناب متعال او را نسزد و عزت جلال او را نشايد.
(13) و بحمده
(13) در حالتي كه مشغول ستايش و نيايش اويم كه توفيق بخشيده است مرا كه تنزيه و تقديس او به جاي آرم.
(14) اللهم اغفرلي
(14) بار خدايا مرا بيامرز،
(15) و ارحمني
(15) و مرا رحمت كن،
(16) و اجبرني
(16) و شكستگي هاي مرا درستي ده و نقصان هاي مرا تلافي فرماي،
(17) و اهدني
(17) و مرا راه بنماي،
(18) اني لما انزلت الي من خير فقير
(18) همانا من، بر آنچه كه فرو فرستاده اي مرا، از نيكي ها، نيازمندم.
(19) استغفرالله ربي و اتوب اليه
(19) آمرزش مي طلبم از پروردگار خود و به سوي او باز مي گردم.
(20) اللهم ربي
(20) بار خدايا،اي پروردگار من!
(21) بحولك
(21) با دگرگونه گرداندنت.
(22) و قوتك
(22) و نيرو رساندنت،
[ صفحه 55]
(23) اقوم
(23) بر مي خيزم،
(24) و اقعد
(24) و مي نشينم.
(25) و اركع و اسجد
(25) و ركوع و سجود مي كنم.
1- مستحب است كه قبل از سجود، تكبير بگويد - در حال قيام - و چون به سجود رود، نخست دو كف دست بر زمين نهد، سپس زانوها، و (زن) به عكس اين كند - و بايد كه انگشتان هر دو دست را به جانب قبله قرار دهد و از هم نگشايد و هيچ يك از دست ها را به پهلو نچسباند و زانوها را از هم دور دارد و اگر (مرد) باشد بيني را، هشتم اعضاي سجود كند، و از پيشاني، مقدار (يك درهم) يا بيشتر به سجده گاه برساند (نه كمتر) و بر خاك سجده كند (نه بر چوب و سنگ و امثال آن (از چيزهائي كه سجود بر آن جائز است) و بهتر است كه بر خاك مزار ائمه معصومين (عليهم السلام) باشد به خصوص تربت كربلا! (و اگر همه ي اعضاي سجود را برهنه و بر خاك رساند افضل است) و قبل از تسبيح بگويد: (به متن از رديف 2 به بعد رجوع شود)
11- ز ابر افكند قطره اي سوي يم
ز طلب آورد نطفه اي در شكم
از آن قطره لؤلؤي لالا كند
وزين صورتي سرو بالا كند
دهد نطفه را صورتي چون پري
كه كرده است بر آب صورتگري؟
13- و تا ملال حاصل نشده، مكرر تسبيح گويد مگر امام كه بر سه بار اقتصار مي كند!
(... ذكر واجب ركوع و سجود، تسبيح كبير، به يك بار، يا تسبيح صغير (سبحان الله) است، به سه بار!)
امام جعفر صادق عليه السلام فرمود: به خدا سوگند، كه زيان نكرد، هر كه حقيقت سجود را چنان كه بايد به فعل آورد، گرچه در همه عمر، به يك نوبت باشد و ظفر نيافت آن كه فريب داد نفس خود را در مثل اين حال، غافل و بي خبر از
[ صفحه 56]
آنچه حق تعالي مهيا كرده است از بهر سجودكنندگان از خير دنيا و سعادت آخرت و دور نگشت از خداي، هرگز، هركه در سجود، نيكو نزديك شد به خداي عزوجل و نزديك نگردد به او هرگز، هر كه نيك به جاي نيارد ادب سجود را و نگاه ندارد حرمت آن را و دل به غير (حق تعالي) دهد در سجود - در اين صورت عبادت چنين كسي چگونه خواهد بود؟ پس سجود كن، سجود كسي كه بس به خشوع گرايد و بسيار فروتني نمايد آفريدگار (عزوجل) را و خود را خوار و ذليل او گرداند و داند كه از خاكي آفريده شده كه همه بر آن پاي مي نهند و از نطفه اي پديد آمده كه همه آن را پليد مي شمرند. در حديث نبوي وارد شده كه نزديك تر وقتي و حالي كه بنده را به خداست، حالت و فرصت سجود است كه حق تعالي درباره آن فرمود: واسجد واقترب، يعني: به سجده درآي و نزديك آي، و از امثال اين اخبار و غير آن مستفاد مي شود كه بهترين افعال نماز، سجود است. بنابراين به درازا كشاندن و فروماندن در ياد حق به اخلاص و آگاهي بس نيكوست. بزرگي گفته: ركوع دعوي بندگي است و سجدتين دو گواه است بر آن. ديگري گفته: به قدر نيستي تو، هستي حق تو را جلوه گر مي گردد و تو ننگري كه در ركوع (سبحان ربي العظيم) گوئي و در سجود (سبحان ربي الاعلي) اگر تو نباشي او باشد و بس. تعالي و تقدس.
از هستي خويش تا تو غافل نشوي
هرگز به مراد خويش واصل نشوي
از بحر ظهور تا به ساحل نشوي
در مذهب اهل عشق كامل نشوي
و در اين معني مترجم گويد:
پاي بر سر خود نه، دوست را در آغوش آر
تا به كعبه وصلش، دوري تو يك گام است
و مستحب است كه چون سر از سجود بردارد، بر ران چپ نشيند و پشت قدم پاي راست بر شكم قدم پاي چپ بگذارد و در خاطر بگذراند كه بار خدايا، حق را بلند گردان و باطل را بميران! و اگر (زن) باشد بر كفل نشيند و زانوها را بالا برد و كف پاي ها را بر زمين نهد و چون قرار گيرد، تكبير گويد و استغفار
[ صفحه 57]
كند - و افضل آن است كه بگويد: (به متن از رديف 14 به بعد رجوع شود)
18- و اگر اقتصار بر استغفار كند و گويد: (در متن به رديف 19 رجوع شود)
19- نيز كافي است...
بعد از آن تكبير ديگر گويد، از براي سجود دوم - در حال جلوس - و پس از سر برداشتن از سجده نيز تكبير گويد و اندكي درنگ كند. اميرالمؤمنين علي (عليه السلام) را از تأويل [1] سجدتين پرسيدند، فرمود: سجده اولي كه سر بر زمين نهد، اشارت است به آن كه از خاك آفريده شده است و سر كه بر مي دارد، كنايت است به اين كه از زمين برآمده است و سجده ثانيه، تلويح به اين است كه باز به زمين بازگردد و به خاك شود و باز كه سر بر مي دارد، رمزي است به اين كه بار ديگر از خاك برآيد و برانگيخته گردد در روز رستاخيز (منها خلقناكم و فيها نعيدكم و منها نخرجكم تارة اخري) و چون سر از سجده برداشت در همان هنگام كه بر مي خيزد بگويد: (در متن به رديف 20 رجوع شود)
24- و اگر خواهد نيز بگويد: (به متن از رديف 25 رجوع شود)
25- راه آن را، به آن توان پيمود
بار او را، به او توان برداشت
[ صفحه 58]
پاورقي
[1] شرح و بيان.