احداث مسجد، فلسفه اي جز حضور مردم در آن و بهره گيري از بركات آن ندارد. [1] بنابراين، فرهنگ سازي در جهت حضور هر چه بيشتر مردم در مساجد، بويژه نسل جوان، بايد در رأس همه ي تلاش هاي علاقه مندان به تعميق و گسترش ارزش هاي اسلامي باشد. به همين جهت، بيشتر ره نمودهاي پيشوايان اسلام درباره ي مسجد، ناظر به اين فرهنگ سازي است.

اهتمام روايات اسلامي به اين فرهنگ سازي تا آن جاست كه آباد كردن واقعي مساجد را به حضور مردم در آن، تفسير مي كنند، [2] چنان كه در حديثي از پيامبر خدا آمده است:

اذا رأيتم الرجل يعتاد المسجد فاشهدوا له بالايمان، قال الله تعالي: (انما يعمر المساجد الله من ءامن بالله و اليوم الأخر). [3] .

هر گاه ديديد كه مردي، پيوسته به مسجد مي رود، به ايمان او گواهي دهيد. خداي متعال فرموده است: (تنها كسي كه به خدا و روز رستاخيز ايمان آورده است، مساجد خدا را آباد مي كند).

بي ترديد، آباد كردن مسجد كه به حضور در آن تفسير گرديده، اشاره به اين واقعيت دارد كه ساختن، توسعه، تعمير و آباداني بناي مسجد، اگر توأم با



[ صفحه 16]



برنامه ريزي جهت حضور مردم در آن نباشد اصولاً آباداني واقعي محسوب نمي شود.

روايات اسلامي، براي گسترش هر چه بيشتر فرهنگ حضور مردم در مسجد، با تعبيرهاي گوناگون و وعده به پاداش هاي فراوان، نظير آنچه در پي بدانها اشاره مي شود، مسلمانان را براي آمدن به خانه ي خدا تشويق كرده اند:

- براي برداشتن هر گام به سوي مسجد، ده حسنه در نامه ي عمل ثبت مي شود و ده گناه، پاك مي گردد و ده درجه، داده مي شود. [4] .

- رفتن به سوي مسجد در تاريكي شب، نورانيت ويژه اي در قيامت براي اهل مسجد، پديد مي آورد. [5] .

- هر چه مسجد دورتر باشد، ثواب كسي كه به مسجد مي رود، افزون تر مي گردد. [6] .

- پيش گامي در رفتن به مسجد، پيش گامي در نزديكي به خدا و بهشت جاويد است. [7] .

- نشستن در مسجد، عبادت است. [8] .

- انس و الفت يافتن با مسجد، در واقع انس و الفت يافتن با خداست. [9] .



[ صفحه 17]



- رفتن به مسجد براي آموزش يا فراگيري معارف، پاداش حج دارد. [10] .

همچنين براي تشويق مسلمانان به نمازگزاردن در مسجد، از يك سو، و بهره گيري از بافضيلت ترين و پرجمعيت ترين مساجد، از سوي ديگر، پاداش نماز گزاردن در مسجدالحرام، برابر با يكصد هزار نماز، در مسجد پيامبر صلي الله عليه و آله معادل ده هزار نماز [11] و در مسجد الأقصي، برابر با يكهزار نماز و در مساجد جامع، معادل يكصد نماز و در مسجد محل سكونت، برابر با بيست و پنج نماز و در مسجد بازار، برابر با دوازده نماز اعلام شده، در حالي كه نماز گزاردن در خانه، آن هم در صورتي كه از سر بي اعتنايي به مسجد و جماعت نباشد، تنها پاداش همان يك نماز را دارد. [12] .

در مقابل، ترك مسجد بدون عذر موجه، نشانه ي غفلت، بلكه نفاق شمرده شده و تأكيد شده است كه همسايه ي مسجد، جز در مسجد نبايد نماز بگزارد [13] و مساجدي كه همسايه هايش در آن حاضر نمي شوند، از آنان به خداوند متعال، شكايت مي برند و خداوند نيز به آنها چنين پاسخ مي دهد:

و عزتي و جلالي لا قبلت لهم صلاة واحدة، و لا أظهرت لهم في الناس عدالة، و لا نالتهم رحمتي، و لا جاوروني في جنتي. [14] .

به عزت و جلالم سوگند، هيچ نمازي را از آنها نمي پذيرم، و هيچ گاه عدالتي را از ايشان در ميان مردم، آشكار نمي سازم، و رحمتم شامل حالشان نمي شود. و آنان در بهشتم همسايه ي من



[ صفحه 18]



نمي گردند.