مردم بصره طي نامه اي از امام حسين عليه السلام معناي كلمه «صمد» را پرسيدند. امام عليه السلام در پاسخ آنان نوشت: «بدون علم و آگاهي درباره ي آيات قرآن گفت و گو نكنيد؛ چرا كه از پيامبر شنيدم كه فرمودند: هر كس پيرامون قرآن مطلبي از روي ناآگاهي بگويد، جايگاهش آتش است.» آنگاه فرمود كه خداوند خودش «صمد» را تفسير فرموده است با جمله «الله الصمد» و با جمله «لم يلد و لم يولد و لم يكن له كفوا احد»؛ خداوند يكتا و يگانه است و كسي را به دنيا نياورده و از كسي زاده نشده است و شبيهي ندارد. هيچ چيز مادي (مثل فرزند) و حتي غير مادي (مثل روح) از او جدا نشده است. حالات بشري كه حاكي از محدوديت است از خدا سر نمي زند. (مثل: خوردن و خوابيدن، غم و شادي، گريه و خنده، ترس و اميد، عشق و ياس، گرسنگي و تشنگي) خداوند برتر و بالاتر است از اين كه چيزي از او جدا شود و يا اين كه از او كسي يا چيزي متولد شود و نيز خداوند از دل پديده اي بيرون نيامده



[ صفحه 31]



است، همچنان كه اشياي مادي و غير مادي از اصل خود جدا مي شوند. (مثل جدا شدن نباتات از زمين و آب از چشمه و ميوه از درخت و حتي مثل نگاه از چشم و شنيدن از گوش و بوييدن از بيني و چشيدن از دهان و سخن گفتن از زبان كه در آن موجودي غير مادي از سرچشمه اي مادي جدا مي شود) و همچنين خداوند مثل شناخت و تشخيص كه از قلب و جان آدمي نشأت مي گيرد، نيست و خداوند مثل جرقه اي كه از برخورد دو سنگ حاصل مي شود، نيست. بلكه خداوند بي نيازي است كه از چيزي پديد نيامده و در چيزي نيست (مكان ندارد) و بر پايه ي ستوني متكي نيست. مبتكر و آفريننده اشياست و اوست كه با قدرتش اشياء را آفريده است و با اراده اش هر آنچه را كه مستحق فناست، مي پراكند و آنچه را كه شايسته بقاست، باقي مي گذارد. آري اين است معناي «لم يلد و لم يولد» او آگاه از جهان طبيعت و ماوراء طبيعت است و خداي بزرگ برتر است و كسي همتا و نظير او نيست [1] در حديث ديگري فرمودند: «صمد به معناي كسي است كه نقصي ندارد. صمد كسي است كه در نهايت بزرگي است. صمد كسي است كه از خوردن، آشاميدن و خوابيدن بي نياز است و او خدايي است كه هميشه بوده و خواهد بود. [2] .