در تمام اعمال نماز، اسراري نهفته است، ركوع كه يكي از اركان نماز مي باشد نيز داراي اسراري است. اسرار ركوع را بر اساس بيانات ائمه معصومين (عليهماالسلام) مورد بررسي قرار مي دهيم.

مولاي بزرگوار، امام صادق (عليه السلام) در اين زمينه مي فرمايند: هيچ بنده اي براي خداوند متعال به ركوع حقيقي نمي پردازد مگر اينكه خداوند او را به نور جمال خويش زينت داده و در سايه عظمت خود ساكن نموده و لباس برگزيدگان خود را به او مي پوشاند. [1] .

كلام امام بزرگوار (عليه السلام) مبني بر آن است، وقتي كه بنده در مقام ركوع



[ صفحه 244]



حقيقي براي خداوند متعال قرار گرفت و به حالت خشوع و خضوع براي او ركوع انجام داد، خداوند متعال بر اساس لطف و عنايتي كه بر بندگان خود دارد، او را شامل رحمت و نور بهائيت و درخشندگي خود مي نمايد و او را در زمره كساني قرار مي دهد كه براي خود برگزيده است.

روايت ديگري از مولاي بزرگوار، امام حسن عسگري (عليه السلام) در اين زمينه بيان گرديده است كه اسرار ديگري از ركوع را بيان مي دارد.

امام بزرگوار (عليه السلام) مي فرمايند:

زماني كه نمازگزار به ركوع رفت، خداوند تبارك و تعالي خطاب به ملائك كرده و مي فرمايد: اي ملائكه من، آيا نمي بينيد بنده من چگونه براي بزرگي و عظمت من تواضع مي كند؟

شما را گواه مي گيرم كه هر آينه او را در دار كبريايي و جلال خودم بزرگ سازم. [2] .

اين روايت نيز بيانگر يك حقيقت است و آن اينكه نمازگزار بايد در حال ركوع مراقب رفتار و تفكرات ذهني خود در حين ركوع و اداي اذكار آن باشد. زيرا تمركز ذهني نمازگزار در حالت ركوع مي تواند او را شامل



[ صفحه 245]



اين روايت گرداند. اما اگر نمازگزار در حال ركوع و بيان ذكر آن با ذهني آشفته و پريشان و افكاري درهم و برهم به ذكر ركوع بپردازد، به طور مسلم نه تنها شامل اين روايت نخواهد شد بلكه امكان دارد كه اصلا ركوع او مورد پذيرش حضرت حق تعالي قرار نگيرد. اين روايت زماني مي تواند شامل حال نمازگزار باشد كه او تمام ضوابط و قوانين حاكم بر نماز را به حد امكان و در خور توان و قدرت خود، انجام دهد و در انجام آن چيزي را فروگذار ننمايد و هيچگونه عذري در بجا آوردن آن نداشته باشد. زماني كه نمازگزار از ركوع سر برمي دارد در اين حالت او نيز اسراري نهفته است.

مولاي بزرگوار، امام حسن عسگري (عليه السلام) در اين زمينه مي فرمايند:

زماني كه نمازگزار سرش را از ركوع بلند نمود، خداوند متعال خطاب به ملائكه خود نموده و مي فرمايد:

آيا نمي بينيد اي ملائكه من، چگونه اين بنده ام مي گويد (خدايا) سرم را در مقابل دشمنان تو بلند كردم چنانچه در مقابل دوستان تو تواضع نمودم و خود را براي خدمت تو آماده ساختم؟

شما را گواه مي گيرم اي ملائكه من، هر آينه عاقبت زيبا و خوبي بر او مقرر نموده و بهشتم را براي او قرار خواهم



[ صفحه 246]



داد. [3] .

ركوع نمازگزار داراي ويژگيهاي خاص خود مي باشد. ركوع نمازگزار عبارت از تواضع نمودن و سر فرود آوردن در مقابل عظمت و قدرت خداي تعالي مي باشد و زماني كه او سر از ركوع برمي دارد، بيانگر اين حقيقت است كه او در مقابل دشمنان خدا و پيامبر و اهل بيت او سر خم فرود نمي آورد و تنها خود را خدمتگزار او و اولياء خدا مي داند. نمازگزار با اين انگيزه به ركوع مي رود و سر از ركوع برمي دارد.

رهنمود مولاي بزرگوار، امام صادق (عليه السلام) به هنگام برخاستن از ركوع، راهنماي نمازگزاران مي باشد.

امام بزرگوار (عليه السلام) مي فرمايند:

هنگامي كه سر از ركوع برمي داريد، بگوئيد: سمع الله لمن حمده [4] .