خلقت موجودات بسيار ريزي مانند پشه و كوچكتر از آن، عظمت و قدرت خداوند متعال را در جهان به نمايش مي گذارد و مبين صفت لطيف بودن خداوند متعال مي باشد زيرا لطافت و ظرافتي كه در خلقت اين موجودات وجود دارد، تحسين هر دانشمند پژوهشگري را برمي انگيزد.

مولاي بزرگوار، امام رضا (عليه السلام) در توضيح لطيف بودن خداوند متعال خطاب به فتح بن يزيد جرجاني مي فرمايد:

اي فتح اينكه مي گوئيم خداوند لطيف است، به جهت آفريدن چيز لطيف و دانائيش به اشياء لطيف است. مگر نمي بيني، خدايت توفيق دهد و ثابت قدمت بدارد، اثر ساخت و هنر او در گياهان لطيف و غير لطيف و در آفرينش لطيف موجودات كوچك و پشه و جيرجيرك و حيوانات كوچكتري كه به چشم قابل مشاهده نيستند بلكه به



[ صفحه 93]



واسطه كوچكي نر و ماده و نوزاد او قابل تشخيص نمي باشند و ما چون كوچكي اين حيوان را با لطافتش ديديم و نيز رهبري شدنش به نزديكي با ماده و نيز گريز از مرگ و گردآوردن منافع خويش را مشاهده كرديم و جانداراني كه در گردابهاي دريا پوست هاي درختان و كويرها و بيابانها و فهم سخن برخي از آنها در آنچه به بچه هاي خود مي فهماند و خوراك برايشان مي برد و نيز موضوع رنگ آميزي آنها، سرخ با زرد و سفيد با قرمز، و اينكه از كوچكي اندام، به چشم ما هويدا نمي گردند. نه چشمان ما آنها را مي بيند و نه دستهاي ما آنها را لمس مي كند. از مشاهده و مطالعه تمام اينها، دانستيم كه خالق اين مخلوق لطيف در خلقت آنچه نام برديم، بدون رنج بردن و استفاده از ابزار و وسيله، لطافت به كار برده است و نيز دانستيم، هر چيزي كه ساخته از ماده اي ساخته ولي خداي خالق لطيف و بزرگوار، خلقت و صنعش از ماده اي نبوده است. [1] .



[ صفحه 94]



مولاي بزرگوار (عليه السلام) در اين روايت به برخي از موجودات بسيار كوچك مانند پشه و جيرجيرك و كوچكتر از آن اشاره مي فرمايند كه در محيط زندگي ما وجود دارند و به زندگي خود ادامه مي دهند.

حشرات بسيار كوچكي مانند پشه بيانگر لطافت صنع خداوند متعال مي باشند. پشه با آنكه موجودي بسيار كوچك است اما داراي ساختمان بدني كاملي همانند حيوان بزرگي چون فيل مي باشد.

مولاي بزرگوار، امام صادق (عليه السلام) در چگونگي ويژگيهاي جسماني پشه مي فرمايند:

خداوند مثل به پشه مي زند. پشه با اينكه جسمش كوچك است اما از نظر ساختمان بدني، داراي همان دستگاه هايي است كه حيوان بزرگي چون فيل داراي آن مي باشد و به علاوه دو عضو ديگر (شاخكها و بالها) در وجود پشه است كه فيل فاقد آن است. خداوند مي خواهد با اين مثال، ظرافت آفرينش را براي مؤمنان بيان كند.... [2] .

ساختمان جسمي پشه با آنكه بسيار كوچك است اما داراي اندام بسيار پيچيده اي مي باشد. پشه همانند حيوان بزرگي چون فيل است كه با خرطوم خود تغذيه مي كند.



[ صفحه 95]



پشه بالغ داراي نوعي ضمائم دهاني است كه براي گزيدن و مكيدن ساخته شده است. پشه معمولا از خون انسان و حيوان تغذيه مي كند. پشه براي اينكه عمل مكيدن را ساده تر كند و از لخته شدن خون نيز جلوگيري نمايد كمي از بزاقش را در خون وارد مي سازد. سوزش و تورمي كه آن را «گزيدگي پشه» مي ناميم نتيجه محسوس همان تزريق است.

مولاي بزرگوار (عليه السلام) اين روايت را در توضيح آيه 26 از سوره بقره بيان فرموده اند. خداي تعالي در اين سوره مي فرمايد:

ان الله لا يستحيي ان يضرب مثلا ما بعوضة فما فوقها، فاما الذين آمنوا فيعلمون انه الحق من ربهم، و اما الذين كفروا فيقولون ماذا اراد الله بهذا مثلا، يضل به كثيرا و يهدي به كثيرا و ما يضل به الا الفاسقين.

«خداوند از اينكه به موجود كوچكي مانند پشه و حتي كوچكتر از آن مثل بزند، شرم نمي كند. آنها كه ايمان آورده اند، مي دانند كه آن حقيقتي از طرف پروردگارشان مي باشد. ولي كساني كه راه كفر پيموده اند مي گويند خداوند به چه منظوري چنين مثل هايي مي زند؟

خداوند عده بسياري را با آن گمراه مي سازد و عده بسياري را نيز به وسيله اين مثل ها هدايت مي كند ولي تنها فاسقان را به وسيله اين مثل ها گمراه مي كند.

حيوانات بسيار كوچكي مانند پشه و كوچكتر از آنها مانند موجودات



[ صفحه 96]



تك سلولي، بيانگر لطافت و ظرافت خلقت خداي تعالي مي باشند. اين موجودات با آنكه ساختمان جسمي ساده تري دارند، اما در نوع خود موجودي كامل هستند، تغذيه مي كنند، توليدمثل مي نمايند و تغييراتي در محيط زندگي خود و انسانها پديد مي آورند.

برخي از اين موجودات ويژگي زندگي گياهي، و بعضي شكل زندگي جانوري، و عده اي نيز زندگي گياهي و جانوري دارند. جلبكها از نوع موجوداتي هستند كه زندگي گياهي دارند اما داراي ريشه و ساقه و برگ نيستند.

بسياري از جلبكها فقط از يك سلول تشكيل يافته اند. بعضي از آنها مانند جانوران در سطح آب شناور به نظر مي رسند و برخي ديگر در آب غوطه ورند و يا ته نشين مي شوند. جلبكها داراي كلروفيل هستند و مي توانند با عمل فتوسنتز غذايشان را تهيه كنند. جلبك ها مي توانند به طرق مختلفي توليدمثل كنند. همه آنها مي توانند به طريقه انشقاق، يا تقسيم يك سلول به دو قسمت، توليدمثل كنند. هنگامي كه يك جلبك تك سلولي تقسيم مي شود، دو جلبك پديد مي آيد.

بسياري از جلبكها با تشكيل اجسام كوچكي به نام هاگ توليدمثل مي كنند. در ابتدا هاگ ها، مانند جانوران خيلي ريز، آزادانه در اطراف شناور هستند. و سپس روي اشياء جاي مي گيرند. برخي از هاگ ها، بلافاصله جلبكهاي جديدي توليد مي كنند، بعضي ديگر، هفته ها و ماه ها آرام باقي مي مانند، تا شرايط محيط مساعد شود و جلبك هاي جديدي توليد كنند.

بعضي ديگر از جلبك ها به وسيله سلولهاي جنسي توليدمثل مي كنند. سلول نر، اسپرم ناميده مي شود و سلول ماده تخمك نام دارد.



[ صفحه 97]



سلولهاي نر و ماده براي تشكيل توده اي به نام سلول تخم به هم مي پيوندند. برخي از سلولهاي تخم بلافاصله، جلبكهاي جديدي به وجود مي آورند و برخي ديگر از تخم ها، مدتي آرام باقي مي مانند و سپس جلبك هاي جديدي را توليدمثل مي كنند. اگر چه همه جلبكها ماده سبزرنگ كلروفيل دارند ولي بسياري از آنها مواد رنگي ديگري نيز دارند كه رنگ كلروفيل را پنهان مي كنند. جلبكهاي سبز مايل به آبي، در آب شيرين و شور ديده مي شوند، آنها را مي توان تقريبا در هر جويبار، حوض يا گودال مشاهده كرد. اكثر آنها كه به رنگ سبز مايل به آبي مي باشند، ديده مي شوند. آنها به وسيله انشقاق، يا تقسيم سلولي، توليدمثل مي كنند. بهترين موقع رشد آنها فصل تابستان است. بعضي از آنها آب را رنگين مي كنند و برخي ديگر بوي ماهي به آب مي دهند.

وقتي كه دانشمندان محقق و متعهد، خلقت اين موجودات بسيار كوچك را مورد مطالعه قرار مي دهند و زندگي و تغذيه و توليدمثل آنها را مورد بررسي قرار مي دهند، لطيف بودن خداوند متعال را در خلقت آنها به وضوح مشاهده مي كنند و به قدرت لايزال او در خلقت آنها پي مي برند.

از جانوران بسيار كوچكي كه صفت لطيف بودن خداوند را در جهان خلقت به نمايش مي گذارند، جانوران تك سلولي مي باشند. اين جانوران به اندازه اي كوچكند كه بيشترشان را فقط با ميكروسكوپ مي توان مشاهده كرد. آنها اگر چه اندامشان از يك سلول تشكيل يافته است، اما همانند جانوران بزرگتر مي توانند تغذيه، تنفس، حركت و توليدمثل كنند. برخي از آنها در آب شيرين و بعضي ديگر در اقيانوسها زندگي مي كنند.

نمونه اي از اين جانوران، آميب مي باشد كه در لجن كف استخرها و نيز روي برگ گياهان آبزي، ديده مي شود. آميب زير ميكروسكوپ، به شكل



[ صفحه 98]



قطره خاكستري رنگ لزجي كه شكل معيني ندارد، ديده مي شود.

شكل آميب ضمن حركت تغيير مي كند. آميب از گياهان بسيار ريزي مانند جلبك ها و باكتري ها تغذيه مي كند. هنگامي كه آميب با غذا تماس پيدا مي كند، با پاهاي كاذب خود دور آن را مي گيرد و آن را به داخل سلول مي برد. آميب براي توليدمثل به دو قسمت مساوي تقسيم مي شود و دو سلول جديد تشكيل مي دهد. ابتدا هسته به دو قسمت تقسيم مي شود و سپس هر يك از قسمتها به دو طرف سلول مي روند. آنگاه سلول در قمست مياني باريك و به دو طرف كشيده مي شود، به طوري كه دو سلول جديد تشكيل مي شود.

نمونه هايي از موجودات بسيار كوچك كه مورد بررسي قرار گرفت، همگي نشان از قدرت لايزال خداوند متعال دارد. زندگي اين موجودات و موجوداتي شبيه آنها، اگر به دقت مورد مطالعه قرار گيرد، ذهن كنجكاو انسان را به سوي حقيقتي شگرف رهنمون مي سازد، زيرا كه قدرت لايزال الهي در جهان خلقت به وضوح قابل مشاهده مي باشد و صفت لطيف بودن او را در خلقت اين موجودات بسيار كوچك، از پشه گرفته تا موجودات تك سلولي آشكار مي سازد.