در فضيلت نماز جماعت و فوائد آن، و اين كه يكي از عوامل قرب به خدا نماز جماعت است و ذم كساني كه در جماعات مسلمين شركت نمي كنند.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: ان الله يستحيي من عبده اذا صلي في جماعة ثم سأله حاجة ان ينصرف حتي يقضيها [1] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: خدا حيا مي كند از بنده ي خود زماني كه نمازش را به جماعت خواند، سپس از او طلب حاجت كرد، منصرف نشود مگر اين كه حاجتش را برآورد.

عن الرضا عليه السلام قال: فضل الجماعة علي الفرد بكل ركعة الفاركعة، و لا تصلي خلف فاجر، و لا تقتدي الا باهل الولاية [2] .



[ صفحه 70]



حضرت امام هشتم - عليه السلام - فرمود: فضيلت نماز جماعت بر نماز فرادي هر يك ركعت برابر با دو هزار ركعت است. پشت سر امام فاجر نماز نخوانيد، اقتدا نكنيد، مگر به اهل ولايت (دوستداران اهل البيت).

عن النبي صلي الله عليه و آله قال: من صلي أربعين يوماً في جماعة يدرك التكبيرة الاولي كتب له براءتان: براءة من النار و براءة من النفاق [3] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: كسي كه چهل روز تكبير اول نماز جماعت را درك كند (يعني از ابتدا به جماعت برسد) برايش دو آزادي نوشته شود:

اول: آزادي از آتش (جهنم).

دوم: آزادي از نفاق.

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: هم رسول الله صلي الله عليه و آله باحراق قوم في منازلهم كانوا يصلون في منازلهم و لا يصلون الجماعة، فأتاه رجل أعمي فقال: يا رسول الله أنا ضرير البصر و ربما اسمع النداء و لا أجد من يقودني الي الجماعة و الصلاة معك، فقال له النبي صلي الله عليه و آله: شد من منزلك الي المسجد حبلاً و احضر الجماعة [4] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: رسول گرامي اسلام اراده آتش زدن منازل قومي را كرد كه آنان نمازشان را در منازلشان بجا مي آوردند و به نماز جماعت حاضر نمي شدند، پس



[ صفحه 71]



در اين هنگام مرد كوري خدمت حضرت رسول - صلي الله عليه و آله - رسيد و عرض كرد: يا رسول الله! چشم من بينايي ندارد (كورم) و چه بسا اذان مسجد را مي شنوم، ولي عصاكشي ندارم كه مرا به نماز جماعت شما برساند.

حضرت فرمود: از منزلت تا مسجد طنابي ببند (در مواقعي كه عصاكش نداري) ريسمان را بگير و خود را به جماعت برسان.

ان رسول الله صلي الله عليه و آله قال: يا ايها الناس أقيموا صفوفكم، و امسحوا بمناكبكم لئلا يكون فيكم خلل، و لا تخالفوا فيخالف الله بين قلوبكم، الا و اني أراكم من خلفي [5] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - خطاب به جمعيتي فرمود: اي مردم! صفهاي (نماز جماعت) را منظم و مساوي كنيد و دوش به دوش بايستيد تا فاصله و جدايي ميان شما نيفتد، و نامرتب نباشيد كه خداوند دلهاي شما را از يكديگر دور گرداند، و بدانيد كه من شما را از پشت سر مي بينم (كه چگونه نظم را در صفهاي جماعت برقرار مي كنيد).

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: صلي رسول الله صلي الله عليه و آله الفجر فلما انصرف اقبل بوجهه علي اصحابه فسأل عن أناس هل حضروا؟ فقالوا: لا يا رسول الله، فقال: أغيب هم؟ فقال: اما انه ليس من صلاة اشد علي المنافقين من هذه الصلاة و العشاء [6] .



[ صفحه 72]



حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - روزي پس از اداي نماز صبح، در مسجد رو به اصحاب كرده و از حال مردمي كه نامشان را يك به يك برد، پرسيد، كه آيا اينان به جماعت حاضر شده اند؟

اصحاب عرض كردند: نه، يا رسول الله!

حضرت با تعجب پرسيد، آيا غايبند؟

بعد فرمود: به راستي كه هيچ نمازي بر منافقان از اين نماز (صبح) و نماز عشاء دشوارتر نخواهد بود.

عن أبي عبدالله عليه السلام عن أبيه عليهماالسلام قال: اشترط رسول الله صلي الله عليه و آله علي جيران المسجد شهود الصلاة و قال: لينتهين اقوام لا يشهدون الصلاة أو لآمرن مؤذناً يؤذن، ثم يقيم، ثم آمر رجلاً من أهل بيتي و هو علي فليحرقن علي اقوام بيوتهم بحزم من الحطب (لانهم) لا يأتون الصلاة [7] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - از پدر بزرگوارش نقل كرد كه فرمود: رسول خدا با همسايگان مسجد شرط كرد كه به نماز جماعت حاضر شوند و فرمود: گروهي كه حاضر نمي شوند بايد از اين كار دست بردارند و به نمازها حاضر شوند وگرنه مؤذني را مي گويم اذان و اقامه گويد، و امر مي كنم شخصي را كه از اهل بيت من است، و او علي است، پشته هاي هيمه فراهم آورد و خانه ها را بر آن مردمي كه تمرد كرده اند (و به نماز جماعت در مسجد حاضر



[ صفحه 73]



نمي شوند) بسوزاند.

قال: أبو عبدالله عليه السلام: ان الصلاة في الجماعة تفضل علي صلاة الفرد ثلاث و عشرين درجة تكون خمساً و عشرين صلاة [8] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: (دو ركعت) نماز جماعت فضيلت دارد بر نماز فرادي به بيست و سه درجه، و بيست و پنج نماز محسوب مي شود.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: من أتي الجماعة ايماناً و احتساباً استأنف العمل [9] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: هر كس در نماز جماعت با ايمان و قصد پاك و خشنودي خدا داخل شود، اعمال خود را از سر گيرد (كنايه از اين كه خطاهاي سابقش آمرزيده شده).

قال رسول الله صلي الله عليه و آله من صلي الخمس في جماعة فظنوا به خيراً [10] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: هر كس نماز پنج وقتش را با جماعت بجا آورد، گمان خير به او ببريد.

يا در روايت ديگري فرمود: «فظنوا به كل خير؛ گمان همه گونه خير را به او ببريد».



[ صفحه 74]



قال رسول الله صلي الله عليه و آله: و من مشي الي مسجد يطلب فيه الجماعة كان له بكل خطوة سبعون ألف حسنة، و يرفع له من الدرجات مثل ذلك، فان مات و هو علي ذلك وكل الله به سبعين ألف ملك يعودونه في قبره و يبشرونه و يؤنسونه في وحدته و يستغفرون له حتي يبعث [11] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: كسي كه قدم به طرف مسجد بردارد جهت حضور در نماز جماعت، براي هر قدمش هفتاد هزار حسنه است، و به همين مقدار درجات براي او بالا مي رود. و اگر در همين حال بميرد خداوند هفتاد هزار ملك را بر او موكل مي كند تا در قبر همراه او باشند و او را به بهشت بشارت دهند، و در تنهايي قبر با او مأنوس باشند، و براي او استغفار كنند تا روز قيامت.

و في وصية النبي صلي الله عليه و آله لعلي عليه السلام قال: ثلاث درجات: منها المشي بالليل و النهار الي الجماعات [12] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - طي وصيتي به حضرت علي - عليه السلام - فرمود: سه چيز موجب درجه (و قرب به خداست): يكي از آن سه چيز، روز و شب به طرف (نماز) جماعت قدم برداشتن است.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: اما الجماعة فان صفوف امتي كصفوف الملائكة، والركعة في الجماعة أربع و عشرون ركعة، كل ركعة أحب



[ صفحه 75]



الي الله عزوجل من عبادة أربعين سنة فأما يوم الجمعة فيجمع الله فيه الأولين و الآخرين للحساب، فما من مؤمن مشي الي الجماعة الا خفف الله عليه اهوال يوم القيامة، ثم يأمر به الي الجنة [13] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: و اما (نماز) جماعت؛ پس به درستي كه صفوف امت من مثل صفوف ملائكه است و يك ركعت نماز در جماعت بيست و چهار ركعت به حساب مي آيد، كه هر ركعتي محبوبتر است نزد خدا از عبادت چهل سال.

اما روز جمعه؛ خداوند در اين روز همه را از اول خلقت تا آخر براي حساب جمع مي كند، پس مؤمني نيست كه در راه نماز جماعت قدم بردارد مگر اين كه خداوند تبارك و تعالي ترس و هراس روز قيامت را براي او سبك مي گيرد، سپس او را امر مي كند به ورود در بهشت.

قال اميرالمؤمنين عليه السلام: من سمع النداء فلم يجبه من غير علة فلا صلاة له [14] .

حضرت علي - عليه السلام - فرمود: كسي كه صداي اذان را بشنود و بدون علت به (نماز جماعت) حاضر نشود، سپس (فرادي) نماز بخواند، گويي نمازي نخوانده است.

عن أبي جعفر عليه السلام قال: لا صلاة لمن لا يشهد الصلاة من جيران المسجد الا مريض او مشغول [15] .



[ صفحه 76]



حضرت امام باقر - عليه السلام - فرمود: كسي كه همسايه مسجد است و به نماز (جماعت) حاضر نمي شود نمازش كامل نيست، مگر كسي كه مريض باشد يا عذر موجهي داشته باشد.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله لقوم: لتحضرن المسجد أو لأحرقن عليكم منازلكم [16] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - به گروهي فرمود: يا در مسجد براي نماز جماعت حاضر شويد، يا خانه هاي شما را آتش مي زنم!

عن أبي جعفر عليه السلام قال: من ترك الجماعة رغبة عنها و عن جماعة المسلمين من غير علة فلا صلاة له [17] .

حضرت امام باقر - عليه السلام - فرمود: كسي كه بدون علت نماز جماعت را ترك كند در حالي كه بي توجه هست نسبت به او و جماعت مسلمين، نمازش كامل نيست.

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: من خلع جماعة المسلمين قدر شبر خلع ربقة الايمان من عنقه [18] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: كسي كه به اندازه ي يك وجب از جماعت مسلمين دوري گزيند، حلقه ي طناب ايمان از گردنش باز مي گردد.

عن جميل بن صالح انه سأل أبا عبدالله عليه السلام ايهما افضل؟ يصلي



[ صفحه 77]



الرجل بنفسه في اول الوقت او يؤخرها قليلاً و يصلي بأهل مسجده اذا كان امامهم؟ قال يؤخر و يصلي بأهل مسجده اذا كان الامام [19] .

جميل بن صالح از امام صادق - عليه السلام - سؤال كرد:

كدام يك از اين دو افضل است: انسان در اول وقت نمازش را بخواند، يا مقداري نماز را تأخير بيندازد تا با اهل مسجد به جماعت نماز بخواند؛ زماني كه مسجد امام جماعت دارد؟

حضرت فرمود: نماز را به تأخير بينداز و با اهل مسجد نماز بخوان، زماني كه مسجد امام جماعت دارد.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: لا صلاة لمن لا يصلي في المسجد مع المسلمين الا من علة، و لا غيبة لمن صلي في بيته و رغب عن جماعتنا، و من رغب عن جماعة المسلمين سقطت عدالته و وجب هجرانه و ان رفع الي امام المسلمين أنذره و حذره، و من لزم جماعة المسلمين حرمت عليهم غيبته و ثبتت عدالته [20] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: كسي كه بدون عذر موجهي با مسلمين در مسجد نماز جماعت نمي خواند نمازش كامل نيست، و كسي كه در منزلش نماز مي خواند و نسبت به جماعت مسلمين بي توجه است غيبتش جايز است. و كسي كه نسبت به جماعت مسلمين بي توجه است از عدالت ساقط است، و



[ صفحه 78]



واجب است دوري كردن از او، و بر امام مسلمين است كه او را از اين كار بترساند و بر حذر دارد، و كسي كه ملزم به جماعت مسلمين است بر مسلمين حرام است از او غيبت كنند و عدالت يك چنين كسي ثابت است.

و سأله رجل فقال: ان لي مسجداً علي باب داري فايهما أفضل أصلي في منزلي فاطيل الصلاة أو أصلي بهم و اخفف؟ فكتب: صل بهم و احسن الصلاة و لا تثقل [21] .

مردي از حضرت امام صادق - عليه السلام - سؤال كرد:

مسجدي در همسايگي من قرار دارد، من در خانه (با انجام مستحبات) و طولاني نماز بخوانم بهتر است يا در مسجد با جماعت (بطور مختصر) نماز بخوانم بهتر است؟

امام در جواب نوشت: با جماعت نماز بخوان و از نماز فرادي طويل بپرهيز.

عن رسول الله صلي الله عليه و آله قال: صلوة الرجل في جماعة خير من صلوته في بيته أربعين سنة، قيل يا رسول الله صلي الله عليه و آله صلوة يوم؟ فقال: صلوة واحدة، ثم قال رسول الله صلي الله عليه و آله: اذا كان العبد خلف الامام كتب الله له مائة ألف ألف و عشرين درجه [22] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: نماز انسان در جماعت برتر است از نمازي كه چهل سال در خانه اش بجا



[ صفحه 79]



مي آورد.

عرض كردند: يا رسول الله نماز يك روز؟

حضرت فرمود: بلكه يك نماز. سپس فرمودند: هر گاه بنده ي خدا پشت امام عادل به نماز بايستد براي او صد هزار هزار و بيست درجه خداوند ثواب منظور مي كند.

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: ما من عبد من شيعتنا يقوم الي الصلوة الا اكتنفه بعدد من خالفه ملائكته يصلون خلفه يدعون الله عزوجل حتي يفرغ من صلوته [23] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: هيچ بنده اي از شيعيان ما به نماز نمي ايستد مگر اين كه به شماره ي مخالفينش، فرشتگان در پشت سر او به نماز مي ايستند و براي او دعاي خير مي كنند تا از نماز فارغ شود.

عن علي عليه السلام: سدوا فرج الصفوف و من استطاع ان يتم الصف الأول او الذي يليه فليفعل ذلك، فان ذلك أحب الي نبيكم، و اتموا الصفوف فان الله و ملائكته يصلون علي الذين يتمون الصفوف [24] .

حضرت علي - عليه السلام - فرمود: جاي خالي صفوف (نماز جماعت) را پر كنيد، و كسي كه قدرت دارد بر اين كه صف اول را تمام كند يا پهلوي صف اول را پر كند اين كار را انجام دهد، پس به درستي كه اين كار نزد پيغمبر شما محبوب است. و تمام كنيد



[ صفحه 80]



صفهاي (نماز جماعت) را (ناقص نگذاريد)، پس به درستي كه خدا و ملائكه درود مي فرستند بر آنان كه صفوف را تكميل كنند.

عن علي عليه السلام انه قال: قال لي رسول الله صلي الله عليه و آله يا علي لا تقومن في العثكل قلت: و ما العثكل يا رسول الله؟ قال: ان تصلي خلف الصفوف وحدك [25] .

حضرت علي - عليه السلام - فرمود: رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - به من فرمودند: يا علي! هرگز در «عثكل» نايست.

عرض كردم: «عثكل» چيست يا رسول الله؟

فرمودند: اين كه پشت صفوف (نماز جماعت) به تنهايي بايستي و نماز بخواني.

كان رسول الله صلي الله عليه و آله يسوي صفوفنا كانما يسوي بها القداح [26] .

راوي مي گويد: رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - وقت نماز جماعت، آن چنان صفوف جماعت ما را منظم مي كرد، كه تو گويي كاسه ها را پهلوي هم مي چيند و منظم مي كند.

قال النبي صلي الله عليه و آله: الصلاة جماعة ولو علي رأس زج، اذا سئلت عمن لا يشهد الجماعة فقل: لاأعرفه [27] .



[ صفحه 81]



رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: نماز را بايد به جماعت خواند، ولو بر نوك تيز پيكان باشد.

زماني كه از شما سؤال شد در مورد كسي كه به جماعت حاضر نمي شود، بگوييد او را نمي شناسيم.

فيما اوصي به النبي صلي الله عليه و آله علياً عليه السلام: يا علي ثلاث درجات: اسباغ الوضوء في السبرات، و انتظار الصلاة بعد الصلاة، و المشي بالليل و النهار الي الجماعات [28] .

به چيزهايي كه رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - درباره ي آن به علي - عليه السلام - وصيت كرد از اين قرار است:

يا علي! سه چيز موجب رفعت درجه است؛ كامل گرفتن وضو در هواي سرد، انتظار نماز بعد از هر نماز، و رفتن در روز و شب به طرف نماز جماعات.

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: ان قوماً جلسوا عن حضور الجماعة فهم رسول الله صلي الله عليه و آله ان يشعل النار في دورهم حتي خرجوا و حضروا الجماعة مع المسلمين [29] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: عده اي در وقت نماز جماعت مي نشستند (و به نماز جماعت حاضر نمي شدند) رسول خدا - صلي الله عليه و آله - تصميم گرفت كه خانه هاي آنان را آتش بزند تا از منازلشان بيرون آمده و در جماعت مسلمين حاضر



[ صفحه 82]



شوند.

عن الرسول صلي الله عليه و آله: خير صفوف الصلاة المقدم، و لو يعلم الناس ما في الصف الأول لم يصل اليه احد الا باستهام [30] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: بهترين صفوف نماز جماعت صف اول است؛ اگر مردم مي دانستند صف اول چه فضيلتي دارد (همه به صف اول هجوم مي آوردند و در نتيجه) با قيد قرعه در صف اول، نماز مي خواندند.

عن علي عليه السلام قال: افضل الصفوف اولها و هو صف الملائكة، و افضل المقدم ميامن الامام [31] .

حضرت علي - عليه السلام - فرمود: بهترين صفوف (نماز جماعت) صف اول است و آن صف ملائكه است و بهترين جاي صف اول، سمت راست امام است.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: سووا صفوفكم فان تسوية الصف تمام الصلاة [32] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: صفوف (نماز جماعت) خود را مساوي كنيد، پس به درستي كه مساوي كردن صفوف، كامل كننده ي نماز است.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: لو علم الناس ما في النداء



[ صفحه 83]



و الصف الاول لاستهموا عليه [33] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: اگر مردم مي دانستند چه فضيلتي دارد اذان گفتن و شركت در صف اول جماعت، هر آينه براي اين كار قرعه كشي مي كردند.

ان النبي صلي الله عليه و آله: حث الناس علي الصف الاول في الصلاة، و قال خير صفوف الرجال اولها و شرها آخرها، و خير صفوف النساء آخرها و شرها اولها. و قال النبي صلي الله عليه و آله: ان الله و ملائكته يصلون علي الصف المقدم فازدحم الناس و كانت دور «بني عذرة» بعيدة من المسجد، فقالوا لنبيعن دورنا و لنشترين دوراً قريبة من المسجد حتي ندرك الصف المتقدم، فنزلت هذه الآية: ولقد علمنا المستقدمين منكم و لقد علمنا المستأخرين [34] .

روزي رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - مردم را تشويق مي كرد براي حضور در صف اول نماز جماعت و فرمود: بهترين صفوف مردان صف اول است و بدترين صف مردان صف آخر است، و بهترين صفوف زنان صف آخر است و بدترين صفوف زنان صف اول است؛ به درستي كه خدا و ملائكه درود مي فرستند بر صف مقدم.

پس مردم ازدحام كردند در صف اول و خانه هاي طايفه بني عذرة از مسجد دور بود. (و براي اين علت موفق به صف اول



[ صفحه 84]



نمي شدند) گفتند: ما خانه هاي خود را مي فروشيم و خانه اي نزديك مسجد مي خريم تا صف مقدم نماز جماعت را درك كنيم.

چون اين تصميم را گرفتند اين آيه كريمه نازل شد: «و به تحقيق ما مي دانيم متقدمين و متأخرين از شما را».

و اين آيه كريمه آنها را از فروش خانه منصرف كرد.

قلت لأبي عبدالله عليه السلام بما يعرف عدالة الرجل بين المسلمين حتي يقبل شهادته لهم و عليهم؟ قال: فقال (الي أن قال) ان يعرفوه... التعاهد للصلوات الخمس اذا واظب عليهن، و حافظ مواقيتهن باحضار جماعة المسلمين، و ان لا يتخلف عن جماعتهم في مصلاهم الا عن علة [35] .

از حضرت امام صادق - عليه السلام - سؤال شد به چه چيز شناخته مي شود عدالت مرد در بين مسلمين، تا اين كه قبول شود شهادتي كه بر نفع و يا بر ضرر مسلمين مي دهد؟

حضرت فرمودند: عدالت مرد شناخته مي شود به پايبند بودنش بر نماز پنجگانه، و مواظبت و محافظت اوقات نماز با حضورش در جماعت مسلمين، و اين كه تخلف از جماعت مسلمين نمي كند مگر به جهت علتي.

سمعت أبا عبدالله عليه السلام يقول: رفع الي أميرالمؤمنين عليه السلام بالكوفة ان قوماً من جيران المسجد لا يشهدون الصلاة جماعة في المسجد، فقال: ليحضرن معنا صلاتنا جماعة او ليتحولن عنا و لا يجاورونا و لا نجاورهم [36] .



[ صفحه 85]



به حضرت علي - عليه السلام - خبر دادند كه: در كوفه قومي هستند در همسايگي مسجد كه به جماعت مسلمين در مسجد حاضر نمي گردند.

امام فرمود: بايد به جماعت ما و نماز با ما در مسجد حاضر شوند وگرنه، بايد كوچ كنند و از همسايگي مسجد دور شوند و با ما همسايه نباشند و ما نيز با آنان مجاور نباشيم.

عن رسول الله صلي الله عليه و آله قال: و ما منكم من أحد يخرج من بيته متطهراً، فيصلي الصلوة في الجماعة مع المسلمين ثم يقعد ينتظر صلوة الاخري الا و الملائكة تقول: اللهم اغفر له، اللهم ارحمه [37] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: هيچ يك از شما خارج نمي شود از خانه اش در حال طهارت و شركت در نماز جماعت با مسلمين، سپس نمي نشيند در انتظار نماز ديگر مگر اين كه ملائكه در حقش مي گويند: خدايا! او را بيامرز، خدايا! بر او رحم كن.

اباالحسن موسي بن جعفر عليهماالسلام يحدث عن أبيه عليه السلام انه قال: من اسبغ وضوئه في بيته و تمشط و تطيب ثم مشي من بيته غير مستعجل و عليه السكينة والوقار الي مصلاة رغبة في جماعة المسلمين، لم يرفع قدماً و لم يضع اخري الا كتب له حسنة، و محيت عنه سيئة و رفعت له درجة فاذا ما دخل المسجد الي ان قال عليه السلام ثم افتتح الصلوة مع الأمام جماعة الا وجبت له من الله المغفرة والجنة من قبل ان يسلم الأمام [38] .



[ صفحه 86]



حضرت امام موسي بن جعفر - عليهماالسلام - از پدر بزرگوارش نقل فرمود: كسي كه در خانه اش وضوي كامل بگيرد و مويش را شانه كند و خود را معطر نمايد، سپس از خانه اش بدون عجله و با آرامش و وقار بيرون آيد و به طرف محل نماز برود، در حالي كه ميل به جماعت مسلمين دارد، قدمي از زمين بر نمي دارد و نمي گذارد، مگر اين كه يك حسنه برايش نوشته شود و يك گناه از او محو گردد و يك درجه به خدا نزديك شود، تا زماني كه داخل مسجد شود.

(تا اين كه حضرت فرمودند) سپس نماز را شروع نكرده با امام جماعت، مگر اين كه قبل از آن كه امام سلام نماز را بدهد او مستحق مغفرت و بهشت خداست.

عن أبي الحسن عليه السلام قال: انتظار الصلوة جماعة، من جماعة الي جماعة كفارة كل ذنب [39] .

حضرت اباالحسن - عليه السلام - فرمود: از نماز جماعتي تا نماز جماعتي انتظار نماز جماعت را كشيدن، كفاره همه ي گناهان است.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: فضل ميامن الصفوف علي مياسرها كفضل صلوة الجماعة علي صلوة الفرد [40] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: فضيلت



[ صفحه 87]



سمت راست صفهاي جماعت بر سمت چپ آن، مثل فضيلت نماز جماعت است بر نماز فرادا.

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: من صلي عن يمين الامام اربعين يوماً دخل الجنة [41] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: كسي كه چهل روز سمت راست امام جماعت نماز بخواند وارد بهشت مي شود.

قال موسي بن جعفر عليهماالسلام ان الصلوة في الصف الأول كالجهاد في سبيل الله عزوجل [42] .

حضرت موسي بن جعفر - عليهماالسلام - فرمود: نماز در صف اول، مثل جهاد در راه خداست.

عن النبي صلي الله عليه و آله: فضل الصف الأول علي الثاني كفضلي علي امتي [43] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: فضيلت صف اول بر صف دوم، مثل فضيلت من است بر امتم.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: اقيموا صفوفكم، فاني اريكم من خلفي كما اريكم من قدامي و من بين يدي، و لا تخالفوا فيخالف الله بين قلوبكم [44] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: صفوف نماز



[ صفحه 88]



خود را منظم بر پا داريد، پس به درستي كه من شما را از پشت سر مي بينم، همان گونه كه شما را از جلو مي بينم، و در صفوف خود جدايي و فاصله نيندازيد كه خدا بين قلبهاي شما جدايي مي اندازد.

عن محمد بن مسلم قال: سئلت اباجعفر عليه السلام اصلي في مسجد، فامشي الي الصف امامي فيه انقطاع فأتمه؟ قال: نعم، ان رسول الله صلي الله عليه و آله قال: اني اريكم من خلفي كما اريكم من بين يدي لتقيمن صفوفكم (او) ليخالفن قلوبكم [45] .

محمد بن مسلم مي گويد: از حضرت امام باقر - عليه السلام - سؤال كردم: در حالي كه در مسجد مشغول نماز جماعت هستم وقتي صف جلو خود را خالي ديدم بروم و آن جاي خالي را پر كنم؟

حضرت فرمود: بلي، به درستي كه رسول خدا فرمودند: من از پشت سر، شما را مي بينم (و مواظب شما هستم) چنان كه از جلو شما را مي بينم تا اين كه صفوف خود را منظم و پيوسته كنيد، كه در غير اين صورت قلوب شما از هم جدا مي شود.

عن ابن مسعود قال: كان رسول الله صلي الله عليه و آله يمسح مناكبنا في الصلوة و يقول استووا و لا تختلفوا فتختلف قلوبكم [46] .

ابن مسعود مي گويد: رسول گرامي - صلي الله عليه و آله - شانه هاي ما را در نماز جماعت مي گرفت و منظم مي كرد و



[ صفحه 89]



مي فرمود: مساوي و منظم باشيد، نامنظم و جدا از هم نباشيد كه قلوب شما از همديگر جدا مي شود.

عن النبي صلي الله عليه و آله قال:التكبيرة الاولي مع الامام خير من الدنيا و ما فيها [47] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: تكبير اول (نماز) را با امام جماعت گفتن بهتر است از دنيا و آنچه در آن است.

عن عبدالله بن مسعود رحمه الله انه فاتته تكبيرة الافتتاح يوماً فاعتق رقبة و جاء الي النبي صلي الله عليه و آله فقال: يا رسول الله فاتتني تكبيرة الافتتاح يوماً فاعتقت رقبة هل كنت مدركاً فضلها؟ فقال: لا، فقال ابن مسعود: ثم اعتق اخري هل كنت مدركاً فضلها؟ فقال: لا، يابن مسعود، و لو انفقت ما في الأرض جميعاً لم تكن مدركاً فضلها [48] .

عبدالله بن مسعود روزي به تكبير اول نماز جماعت نرسيد و براي جبران فوت اين ثواب يك بنده آزاد كرد، آمد خدمت رسول خدا - صلي الله عليه و آله - عرض كرد: يا رسول الله! من به تكبير اول نماز جماعت نرسيدم و جهت جبران، يك بنده آزاد كردم، آيا با اين كار آن ثواب فوت شده را درك خواهم كرد؟

حضرت فرمود: خير.

ابن مسعود گفت: يك بنده ي ديگر آزاد خواهم كرد، آيا به ثواب فوت شده خواهم رسيد؟



[ صفحه 90]



حضرت فرمودند: خير، اي ابن مسعود! اگر آنچه در زمين است در راه خدا انفاق كني ثواب فوت شده را درك نخواهي كرد.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: من توضأ فاحسن الوضوء ثم عمد الي صلوة الجماعة كتب الله له بكل خطوة يخطوها حسنة و كفر عنه سيئة [49] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: كسي كه وضو بگيرد، وضوي نيكو، سپس قصد كند نماز جماعت را، خداوند براي هر قدمي كه در اين راه بر مي دارد يك حسنه مي نويسد و گناهان او را مي پوشاند.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: التكبير الأول خير من الدنيا و ما فيها [50] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله فرمود: تكبير اول نماز جماعت بهتر است از دنيا و آنچه در آن است.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: من ادرك التكبيرة الاولي أربعين يوماً في خمس صلوات كتب له براءة من النار و برائة من النفاق [51] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: كسي كه چهل روز تكبير اول نماز پنج وقت را به جماعت درك كند براي او دو آزادي نوشته شود: آزادي از آتش (جهنم) و آزادي از نفاق.

قال الرضا عليه السلام: افضل الصفوف اولها و افضل اولها ما قرب



[ صفحه 91]



من الامام، (الي ان قال): و ان كنت خلف الامام فلا تقوم في الثاني ان وجدت في الاول موضعاً [52] .

حضرت امام رضا - عليه السلام - فرمود: بهترين صفوف صف اول (نماز جماعت) است، و بهترين جاي صف اول، جايي است كه نزديك به امام جماعت باشد (تا اين كه فرمودند).

اگر مي خواهي در پشت امام جماعت قرار بگيري تا زماني كه در صف اول جاي خالي براي شما هست در صف دوم قرار نگيريد.

عن محمد بن عمارة قال: ارسلت الي ابن الحسن الرضا عليه السلام اسئله عن الرجل يصلي المكتوبة و حده في مسجد الكوفة افضل او صلوته في جماعة؟ قال: الصلوة في جماعة افضل [53] .

محمد بن عماره مي گويد: از حضرت امام هشتم - عليه السلام - چنين سؤال كردم: مردي نماز واجب را به تنهايي در مسجد كوفه مي خواند، آيا فضيلت اين نماز بيشتر است يا در جماعت شركت كردن؟

حضرت فرمودند: نماز جماعت افضل است.

عن النبي صلي الله عليه و آله - قال: ثلث لو تعلم امتي ما لهم فيهن لضربوا عليهن بالسهام: الأذان، والغدو الي الجمعة و الصف الاول [54] .



[ صفحه 92]



رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: سه چيز است اگر امت من مي دانستند كه در اين سه چيز چه فضيلتي است براي انجام آن به قرعه متوسل مي شدند، و آن سه عبارتند از: اذان گفتن، بيرون رفتن سوي نماز جمعه و صف اول نماز جماعت است.

عن رسول الله صلي الله عليه و آله قال: من صلي الخمس في الجماعة و حافظ علي الجمعة، فقد اكتال الأجر بالمكيال الأوفي، و قال تعالي: «ثم يجزيه الجزاء الاوفي» [55] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: كسي كه نماز پنج وقت خود را به جماعت بخواند و به نماز جمعه حاضر شود، پس به تحقيق اجر خود را به حد كافي دريافت كرده، سپس حضرت اين آيه ي كريمه را تلاوت فرمود: (پس جزا داده شود بر آن، جزاي كامل تر).

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: أتاني جبرئيل مع سبعين ألف ملك بعد صلاة الظهر، فقال: يا محمد ان ربك يقرئك السلام و اهدي اليك هديتين لم يهدهما الي نبي قبلك، قلت: و ما تلك الهديتان؟ قال: الوتر ثلاث ركعات و الصلاة الخمس في جماعة. قلت: يا جبرئيل و ما لأمتي في الجماعة؟ قال: يا محمد اذا كانا اثنين كتب الله لكل واحد بكل ركعة مائة و خمسين صلاة و اذا كانوا ثلاثة كتب لكل واحد بكل ركعة ست مائة صلاة، و اذا كانوا أربعة كتب الله لكل واحد بكل ركعة ألفاً و مأتي صلاة، و اذا كانوا خمسة كتب الله لكل واحد بكل ركعة ألفين و أربعمائة، و اذا كانوا ستة كتب الله لكل واحد منهم بكل



[ صفحه 93]



ركعة أربعة آلاف و ثمان مائة صلاة، و اذا كانوا سبعة كتب الله لكل واحد منهم بكل ركعة تسعة آلاف و ست مائة صلاة، و اذا كانوا ثمانية كتب الله لكل واحد منهم بكل ركعة تسعة عشر ألفاً و مائتي صلاة، و اذا كانوا تسعة كتب الله لكل واحد منهم بكل ركعة ستة و ثلاثين ألفاً و اربع مائة صلاة، و اذا كانوا عشرة كتب الله لكل واحد بكل ركعة سبعين ألفا و ألفين و ثمان مائة صلاة، فان زادوا علي العشرة فلو صارت السموات كلها مداداً، و الأشجار اقلاماً و الثقلان مع الملائكة كتاباً، لم يقدروا أن يكتبوا ثواب ركعة واحدة، يا محمد تكبيرة يدركها المؤمن مع الامام خير من ستين ألف حجة و عمرة، و خير من الدنيا و ما فيها سبعين ألف مرة، و ركعة يصليها المؤمن مع الامام خير من مائة ألف دينار يتصدق بها علي المساكين و سجدة يسجدها خير له من عبادة سنة، و ركعة يركعها المؤمن مع الامام في جماعة خير من عتق مائة رقبة [56] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: جبرئيل با هفتاد هزار ملك بعد از نماز ظهري بر من وارد شد و گفت: يا محمد! به درستي كه خدايت براي تو سلام مي رساند و دو هديه براي شما فرستاده كه تاكنون براي هيچ پيغمبري نفرستاده است.

حضرت فرمود: آن دو هديه چيست؟

جبرئيل عرض كرد: سه ركعت نماز وتر (دو ركعت شفع، يك ركعت وتر، از نافله هاي نماز شب).

حضرت فرمود: يا جبرئيل! نماز جماعت چه سودي براي امت من دارد؟



[ صفحه 94]



جبرئيل عرض كرد: يا محمد! زماني كه در جماعت دو نفر باشند، خداي تعالي براي هر يك نفر در هر يك ركعت يكصد و پنجاه نماز مي نويسد. و زماني كه در جماعت سه نفر باشند، خداي تعالي براي هر يك نفر در يك ركعت ششصد نماز مي نويسد. و زماني كه در جماعت چهار نفر باشند، خداي تعالي براي هر يك نفر در هر يك ركعت يك هزار و دويست نماز مي نويسد. و زماني كه در جماعت پنج نفر باشند، خداي تعالي براي هر يك نفر در هر يك ركعت دو هزار و چهارصد نماز مي نويسد. و زماني كه در جماعت شش نفر باشند، خداي تعالي براي هر يك نفر در هر يك ركعت چهار هزار و هشتصد نماز مي نويسد. و زماني كه در جماعت هفت نفر باشند، خداي تعالي براي هر يك نفر در هر يك ركعت نه هزار و ششصد نماز مي نويسد. و زماني كه در جماعت هشت نفر باشند، خداي تعالي براي هر يك نفر در هر يك ركعت نوزده هزار و دويست نماز مي نويسد. و زماني كه در جماعت نه نفر باشند، خداي تعالي براي هر يك نفر در هر يك ركعت سي و شش هزار و چهار صد نماز مي نويسد. و زماني كه در جماعت ده نفر باشند، خداي تعالي براي هر يك نفر در هر يك ركعت هفتاد و دو هزار و هشتصد نماز مي نويسد. پس اگر تعداد نفرات نماز جماعت از ده نفر بيشتر شد، اگر آسمان صفحه و كاغذ باشد، و درختان قلم، و جن و انس و ملائكه نويسنده، قادر نيستند ثواب يك ركعت را بنويسند.



[ صفحه 95]



يا محمد! درك تكبير اول نماز با امام جماعت بهتر است از ششصد هزار حج و عمره و هفتاد هزار بار بهتر است از دنيا و آنچه در دنيا هست. و يك ركعت نماز پشت امام به جماعت خواندن، بهتر است از صد هزار دينار صدقه به مساكين دادن، و يك سجده مؤمن با امام در نماز جماعت بهتر است از صد رقبه آزاد كردن.

عن أبي عبدالله عليه السلام: قال: ان اناساً كانوا علي عهد رسول الله صلي الله عليه و آله ابطأوا عن الصلاة في المسجد، فقال رسول الله صلي الله عليه و آله: ليوشك قوم يدعون الصلاة في المسجد ان نأمر بحطب فيوضع علي ابوابهم فيوقد عليهم نار فتحرق عليهم بيوتهم [57] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: در زمان رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - گروهي از حضور در مسجد و شركت در نماز جماعت سستي و كندي مي كردند، پس حضرت رسول فرمود: نزديك است آنهايي را كه در مسجد به جهت نماز جماعت حاضر مي شوند امر كنم كه هيزم جمع كرده به در خانه آن گروه بريزند، تا خانه هاي آنان را آتش بزنند.

عن أميرالمؤمنين عليه السلام: بلغه ان قوماً لا يحضرون الصلاة في المسجد فخطب فقال: ان قوماً لا يحضرون الصلاة معنا في مساجدنا، فلا يؤاكلونا و لا يشاربونا و لا يشاورونا و لا يناكحونا، و لا يأخذوا من فيئنا شيئاً أو يحضروا معنا صلاتنا جماعة، و اني لاوشك ان آمر لهم بنار تشعل في دورهم فاحرقها عليهم، أو ينتهون. قال: فامتنع المسلمون عن مؤاكلتهم و مشاربتهم و



[ صفحه 96]



مناكحتهم، حتي حضروا الجماعة مع المسلمين [58] .

به حضرت علي - عليه السلام - خبر رسيد كه گروهي براي نماز در مسجد حاضر نمي شوند، حضرت خطبه اي خواند و در آن خطبه چنين فرمود: به درستي كه گروهي براي نماز در مساجد ما حاضر نمي شوند، پس با ما هم، نه غذا بخورند نه آب بياشامند و نه مشورت كنند و نه از ما (زن) بگيرند، و از غنائم ما چيزي اخذ نكنند، تا اين كه در نماز جماعت با ما حاضر شوند.

به درستي كه من نزديك است امر كنم دور خانه هاي آنها را آتش بيفروزند تا اين كه از اين كار نهي شوند، پس مسلمين از أكل و شرب و تناكح با آنها امتناع ورزيدند تا اين كه در جماعت مسلمين حاضر شدند.

عن النبي صلي الله عليه و آله قال: ان الله وعد ان يدخل الجنة ثلاثة نفر بغير حساب و يشفع كل واحد منهم في ثمانين ألفاً، المؤذن، و الامام، و رجل يتوضأ ثم يدخل المسجد فيصلي في الجماعة [59] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: به درستي كه خداي تعالي وعده كرده است سه گروه را بدون حساب وارد بهشت كند و هر يك از اين سه گروه مي توانند (روز قيامت) هشتاد هزار نفر را شفاعت كنند. و آن سه گروه عبارتند از: مؤذن، امام (جماعت) و مردي كه وضو بگيرد، سپس داخل مسجد شود و نماز



[ صفحه 97]



را به جماعت به جا آورد.

عن رسول الله صلي الله عليه و آله انه قال: سووا صفوفكم، و حاذوا بين مناكبكم، و لا تخالفوا بينها فتختلفوا، و يتخللكم الشيطان تخلل أولاد الحذف [60] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: صفوف (نماز) خود را مساوي كنيد، و شانه هاي خود را مقابل هم قرار دهيد (بدون فاصله و جلو و عقب) و بين شانه هايتان اختلاف نباشد كه اين موجب اختلاف شما خواهد شد و شيطان ميان شما جدايي مي اندازد، همچنان كه بين بچه شترها جدايي مي اندازد.

عن جعفر بن محمد عليهماالسلام قال: أتموا الصفوف و لا يضر أحدكم ان يتأخر اذا وجد ضيقاً في الصف الأول: فيتم الصف الذي خلفه، و ان رأي خللاً امامه فلا يضره ان يمشي منحرفاً (ان تحرف عنه) حتي يسده يعني و هو في الصلاة [61] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: صفوف نماز (جماعت) را تمام كنيد (ناقص نگذاريد) و اشكالي نيست بر احدي از شما اين كه در صف دوم بايستد زماني كه صف اول جايي براي ماندن نيست، پس (در اين موقع) صف مابعدش را تمام كنيد، و اگر جاي خالي در صف جلوي خود ديد، اشكالي ندارد كه به صورت انحرافي برود و آن جا را پر كند در حالي كه در نماز باشد.



[ صفحه 98]



عن الرضا عليه السلام قال: انما جعلت الجماعة لئلا يكون الاخلاص و التوحيد و الاسلام و العبادة لله الا ظاهراً مكشوفاً مشهوراً، لأن في اظهاره حجة علي اهل الشرق و الغرب لله وحده، و ليكون المنافق و المستخف مؤدياً لما اقربه يظهر الاسلام و المراقبة [62] .

حضرت امام هشتم - عليه السلام - فرمود: به درستي كه (نماز) جماعت بدين جهت قرار داده شده است كه: اخلاص و توحيد واسلام و عبادت خدا نبوده باشد مگر ظاهر و مكشوف و مشهور.

به جهت اين كه در اظهار نماز جماعت حجت و دليلي است براي خدا بر اهل شرق و غرب (عالم)، و منافق و سهل انگار نسبت به نماز جماعت نيز ملزم بر اجراي آن چيزي گردد كه بدان اقرار كرده است، و احكام شرع را رعايت كند.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: من حافظ علي الجماعة حيث ما كان مر علي الصراط كالبرق اللامع في اول زمرة مع السابقين، و وجهه اضوء من القمر ليلة البدر، و كان له بكل يوم و ليلة حافظ عليها ثواب شهيد، و من حافظ علي الصف المقدم فيدرك من الأجر مثل ما للمؤذن، و اعطاه الله عزوجل في الجنة مثل ثواب المؤذن [63] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: كسي كه در حد مقدور به (نماز) جماعت شركت كند، همچون برق درخشنده اي با اولين گروه از سابقين از صراط خواهد گذشت، و چهره ي او



[ صفحه 99]



تابنده تر از ماه شب چهارده است.

و در هر شبانه روزي كه به جماعت شركت كرد براي او ثواب شهيد نوشته خواهد شد. و كسي كه محافظت كرد صف اول (نماز جماعت) را، پس اجر مؤذن را درك كرده و خداي عزوجل ثواب مؤذن را در بهشت به او عطا مي كند.

في وصية النبي صلي الله عليه و آله لابن مسعود: يابن مسعود سيأتي من بعدي اقوام يأكلون طيب الطعام (الي أن قال...) تاركون الجماعات راقدون علي العتمات مفرطون في الغدوات يقول الله فخلف من بعدهم خلف اضاعوا الصلوة و اتبعوا الشهوات فسوف يلقون غياً، يابن مسعود مثلهم مثل الدفلي زهرتها حسنة و طعمها مر، كلامهم دواء و أعمالهم داء [64] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - در وصاياي خود به عبدالله بن مسعود چنين فرمود: اي پسر مسعود! پس از من اقوامي بيايند كه غذاهاي لذيذ و رنگارنگ مي خورند (تا اين كه فرمودند:) در اجتماعات ديني (همچون نماز جماعت و جمعه) شركت نمي كنند، از نماز عشاء و نمازهاي شبانه غفلت مي كنند و در نماز صبح كوتاهي مي كنند تا فوت شود، خداوند در حق آنان چنين مي فرمايد: از خود نسلي به جاي گذاشتند كه نماز را ضايع ساختند و از شهوات پيروي كردند و به زودي عذاب گمراهي را خواهند چشيد.



[ صفحه 101]