در رعايت و حفظ اوقات نماز و اين كه مستخفين نماز، فرداي قيامت به شفاعت ائمه ي معصومين - عليهم السلام - نخواهند رسيد و اين كه نماز در اول وقت از بهترين اعمال است

قال رسول الله صلي الله عليه و آله ما من صلاة يحضر وقتها الا نادي ملك بين يدي الناس: ايها الناس قوموا الي نيرانكم التي اوقدتموها علي ظهوركم فأطفئوها بصلاتكم [1] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمودند: هيچ نمازي وقتش نمي رسد مگر آن كه فرشته اي نداي عمومي در برابر مردم مي دهد كه به پا خيزيد آن آتش هايي كه با دستهاي خود بر پشت خويش افروخته ايد با نماز خاموش كنيد.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: لا يزال الشيطان هائباً لابن آدم،



[ صفحه 40]



ذعراً منه ما صلي الصلوات الخمس لوقتهن، فاذا ضيعهن اجترأ عليه فأدخله في العظائم [2] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمودند: شيطان همواره از پسر آدم بيمناك و خائف است مادامي كه نماز پنج گانه ي خود را در وقت بجا آورد، و چون آن را در وقت خود ترك كرد و ضايع ساخت، شيطان گستاخ گشته بر او راه مي يابد و او را در گناهان بزرگ داخل مي سازد.

سئل النبي صلي الله عليه و آله عن افضل الأعمال؟ قال: الصلاة لأول وقتها [3] .

از نبي گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - سؤال شد از بهترين اعمال؟

حضرت فرمودند: نماز در اول وقتش.

عن عبدالله ابن أبي يعفور قال: قال أبو عبدالله عليه السلام يا عبدالله اذا صليت صلاة فريضة فصلها لوقتها صلاة مودع يخاف ان لا يعود اليها أبداً ثم اصرف ببصرك الي موضع سجودك فلو تعلم من عن يمينك و شمالك لأحسنت صلاتك و اعلم انك بين يدي من يراك و لا تراه [4] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - خطاب به عبدالله ابن أبي يعفور فرمود: اي عبدالله! هر گاه نماز واجب خود را مي خواني،



[ صفحه 41]



پس آن را در وقتش ادا كن، مانند كسي نماز بخوان كه با نماز وداع مي نمايد و مي ترسد كه ديگر موفق به خواندن نماز نشود. سپس چشم خود را به محل سجده ات متوجه گردان، و اگر بداني چه كسي از جانب راست و چپت مي باشد هر آينه نمازت را نيكو به جا مي آوري. بدان به درستي كه تو در مقابل كسي هستي كه تو را مي بيند و تو او را نمي بيني.

عن بكر بن محمد بن الأزدي قال: قال أبو عبدالله عليه السلام: فضل الوقت الأول علي الأخير خير للمؤمن من ولده و ماله [5] .

بكر بن محمد ازدي گفت امام صادق - عليه السلام - فرمودند: فضيلت (نماز) اول وقت بر آخر وقت بهتر است براي مؤمن از مال و اولادش.

قال الصادق عليه السلام: فضل الوقت الأول علي الآخر كفضل الآخرة علي الدنيا [6] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمودند: فضيلت (نماز) در اول وقت بر آخر وقت، همچون فضيلت آخرت است بر دنيا.

عن أبي الحسن موسي عليه السلام قال: الصلوات المفروضات في أول وقتها اذا اقيم حدودها أطيب ريحاً من قضيب الآس حين يؤخذ من شجره في طيبه و ريحه و طراوته فعليكم بالوقت الأول [7] .



[ صفحه 42]



حضرت امام موسي بن جعفر - عليهماالسلام - فرمود: نمازهاي واجب كه در اول وقت آن با آداب و حدودش خوانده شود خوشبوتر است از برگ آس كه در وقت سبزي و طراوت آن را بگيرند؛ پس بر شما باد كه نماز را در اول وقت آن به جاي آوريد.

عن أبي الحسن العسكري عليه السلام قال: كلم الله عزوجل موسي بن عمران عليه السلام قال موسي: الهي ما جزاء من صلي الصلوات لوقتها؟ قال: اعطيته سؤله و أبيحه جنتي [8] .

از حضرت امام حسن عسكري - عليه السلام - روايت شده كه حضرت موسي - عليه السلام - در مناجات خود با خدا گفت: خدايا! جزاي كسي كه نمازهايش را در وقتش بجا آورد چيست؟

خداوند تعالي فرمود: آنچه از من سؤال كرد به او عطا مي كنم و بهشت را بر او مباح مي سازم.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: لا ينال شفاعتي غداً من اخر الصلاة المفروضة بعد وقتها [9] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمودند: فرداي قيامت به شفاعت من نمي رسد، كسي كه نماز واجب خود را از وقتش به تأخير بيندازد.

قال علي عليه السلام: ليس عمل أحب الي الله عزوجل من الصلاة، فلا يشغلنكم من اوقاتها شي ء من امور الدنيا فان الله عزوجل ذم أقواماً فقال:



[ صفحه 43]



«الذينهم عن صلاتهم ساهون» يعني انهم غافلون استهانوا بأوقاتها [10] .

حضرت علي - عليه السلام - فرمود: بهترين عمل نزد خداي عزوجل نماز است، پس هيچ چيزي از امور دنيا شما را از وقت نماز غافل نسازد. به درستي كه خداي عزوجل مذمت كرده اقوامي را و فرموده: «الذينهم عن صلاتهم ساهون».

و منظور از «ساهون» آنهايي هستند كه از اوقات نماز غافلند و آن را سست مي گيرند.

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: دخل رسول الله المسجد و فيه ناس من أصحابه، قال: تدرون ما قال ربكم؟ قالوا: الله و رسوله اعلم، قال: ان ربكم يقول: هذه الصلوات الخمس المفروضات فمن صلاهن لوقتهن و حافظ عليهن لقيني يوم القيامة و له عندي عهد أدخله به الجنة و من لم يصلهن لوقتهن و لم يحافظ عليهن و ذلك الي ان شئت عذبته و ان شئت غفرت له [11] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: رسول گرامي اسلام روزي داخل مسجد شد - كه بسياري از اصحابش در آنجا بودند - و فرمود: مي دانيد خداي شما چه فرموده؟

اصحاب عرض كردند: خدا و رسولش بهتر مي دانند.

رسول گرامي فرمود: خداي شما مي فرمايد: اين نماز پنج گانه از واجبات است، پس كسي كه در وقتش او را بجا آورد و محافظت بر او نمايد فرداي قيامت مرا ملاقات خواهد كرد و بر



[ صفحه 44]



عهده ي من است كه او را داخل بهشت سازم. و كسي كه در وقتش نماز را بجا نياورد و محافظت بر او نداشته باشد، پس در اين صورت بر من است كه اگر بخواهم او را عذاب كنم، و اگر بخواهم او را ببخشم.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله في مرضه الذي توفي فيه و اغمي عليه ثم أفاق فقال: لا ينال شفاعتي من اخر الصلاة بعد وقتها [12] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - در مرضي كه منجر به مرگش گرديد در لحظه اي كه از بيهوشي به هوش آمد فرمود: كسي كه نماز را از وقتش به تأخير بيندازد (فرداي قيامت) به شفاعت من نخواهد رسيد.

عن جعفر بن محمد عليهماالسلام قال: امتحنوا شيعتنا عند ثلاث: عند مواقيت الصلوات كيف محافظتهم عليها، و عند أسرارهم كيف حفظهم لها عن عدونا، و الي أموالهم كيف مواساتهم لأخوانهم فيها [13] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: شيعيان ما را در سه هنگام امتحان كنيد؛ هنگام اوقات نمازها، كه چگونه بر او محافظت دارند؛ هنگام حفظ اسرار ما كه چگونه آنها را از دشمنان ما پنهان دارند؛ هنگام مال داري كه چگونه با برادران خود مواسات به خرج مي دهند.

كان علي يوماً في حرب صفين مشتغلاً بالحرب و القتال، و هو مع ذلك



[ صفحه 45]



بين الصفين يراقب الشمس، فقال له ابن عباس: يا أميرالمؤمنين ما هذا الفعل؟ قال: انظر الي الزوال حتي نصلي، فقال له ابن عباس: و هل هذا وقت صلاة؟ ان عندنا لشغلاً بالقتال عن الصلاة، فقال: علي ما نقاتلهم؟ انما نقاتلهم علي الصلاة، قال و لم يترك صلاة الليل قط حتي ليلة الهرير [14] .

روزي در جنگ صفين حضرت علي - عليه السلام - در حالي كه مشغول جنگ بود مرتب به خورشيد نگاه مي كرد.

ابن عباس عرض كرد: يا أميرالمؤمنين! اين چه كاري است كه انجام مي دهيد (و مرتب به خورشيد نگاه مي كنيد؟).

حضرت فرمود: نگاه مي كنم به خاطر رسيدن زوال تا نمازم را (در اول وقت) بخوانم.

ابن عباس عرض كرد: آيا حالا وقت نماز است؟! ما مشغول قتال هستيم.

حضرت فرمود: مگر ما براي چه مي جنگيم؟ به درستي كه ما جنگ مي كنيم به خاطر نماز.

ابن عباس گفت: قطعاً نماز شب علي - عليه السلام - حتي در «ليلة الهرير» هم ترك نشده است.

عن ابن مسعود قال: سألت رسول الله صلي الله عليه و آله: اي الأعمال أحب الي الله؟ قال: الصلوة لوقتها، قلت: ثم أي شي ء؟ قال: بر الوالدين، قلت: ثم أي شي ء؟ قال: الجهاد في سبيل الله [15] .



[ صفحه 46]



ابن مسعود گفت: از رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - سؤال كردم، محبوبترين اعمال پيش خدا كدام است؟.

حضرت فرمود: نماز در وقتش.

عرض كردم: سپس چه چيز؟

حضرت فرمود: نيكويي به پدر و مادر.

عرض كردم: سپس چه چيز؟

حضرت فرمود: جهاد در راه خدا.

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: خصلتان من كانتا فيه و الا فاغرب ثم اغرب، قيل و ما هما؟ قال: الصلاة في مواقيتها و المواظبة عليها و المواساة [16] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: دو خصلت (نيكو) است هر كه او را دارا باشد (چه خوب) و الا دور شد (از ما) پس دور شد.

عرض شد: آن دو خصلت كدام است؟

حضرت فرمود: نماز در اول وقت و مواظبت بر آن؛ دوم مواسات (با برادران ديني).

عن علي بن الحسين عليهماالسلام من اهتم بمواقيت الصلاة لم يستكمل لذة الدنيا [17] .

امام زين العابدين - عليه السلام - فرمود: كسي كه اول وقت نماز را بشكند (و آن را در اول وقتش به جا نياورد) لذت دنياي او



[ صفحه 47]



كامل نشده است.

عن أبي عبدالله عليه السلام في قول الله تعالي: «فويل للمصلين الذينهم عن صلاتهم ساهون»، قال: تأخير الصلاة عن اول وقتها لغير عذر [18] .

از امام صادق - عليه السلام - در تفسير اين آيه كه «ساهون» چه كساني هستند؟

فرمود: آنان كه نماز را بدون عذر از وقتش به تأخير اندازند.

قال علي عليه السلام: صل الصلاة لوقتها الموقت لها و لا تعجل وقتها لفراغ و لا تؤخرها عن وقتها لأشتغال، واعلم ان كل شي ء من عملك تبع لصلاتك [19] .

حضرت علي - عليه السلام - فرمود: نماز را در وقتي كه براي آن تعيين شده بجا آور و از جهت بيكاري آن را پيش از وقت بجا نياور و به جهت كار آن را از وقتش مگذران؛ بدان هر چيز از عملت پيرو نماز تو است.

عن أبي بصير قال سمعت أباجعفر عليه السلام يقول: ان اول ما يحاسب به العبد الصلاة، فان قبلت قبل ماسواها، ان الصلاة اذا ارتفعت في أول وقتها رجعت الي صاحبها و هي بيضاء مشرقة تقول: حفظتني حفظك الله، و اذا ارتفعت في غير وقتها بغير حدودها رجعت الي صاحبها و هي سوداء مظلمة تقول: ضيعتني ضيعك الله [20] .



[ صفحه 48]



ابي بصير مي گويد: از حضرت امام باقر - عليه السلام - شنيدم كه فرمود: به درستي كه اول چيزي كه از عبد سؤال مي كنند نماز است؛ اگر نماز قبول شد بقيه اعمال نيز قبول خواهد شد.

به درستي كه نماز وقتي در اول وقتش بجا آورده شود به بالا خواهد رفت و در حالي كه منور و روشن است به صاحبش بر مي گردد، او خطاب به نمازگزار مي گويد: خدا تو را حفظ كند، چرا كه مرا حفظ كردي؛ ولي اگر در غير وقتش و بدون مراعات حدودش بجا آورده شود، بالا رود در حالي كه تاريك و مظلمه است به صاحبش بر مي گردد و خطاب به او مي گويد: خدا تو را ضايع كند، چرا كه مرا ضايع كردي.

عن أبي جعفر عليه السلام قال: أيما مؤمن حافظ علي الصلوات المفروضة فصلاها لوقتها فليس هذا من الغافلين [21] .

حضرت امام باقر - عليه السلام - فرمود: هر مؤمني كه نماز واجبش را محافظت كند و او را در وقتش بجا آورد از انسانهاي غافل شمرده نمي شود.

عن أبي جعفر عليه السلام: ان ملك الموت قال لرسول الله صلي الله عليه و آله: ما من أهل بيت مدر و لا شعر في بر و لا بحر الا و أنا اتصفحهم في كل يوم خمس مرات عند مواقيت الصلاة [22] .

حضرت امام باقر - عليه السلام - فرمود: ملك الموت به



[ صفحه 49]



رسول اكرم - صلي الله عليه و آله - عرض كرد: هيچ اهل خانه اي و صاحب جامه اي در خشكي و دريا نيست، مگر اينكه من در هر روز پنج بار در موقع نماز به او نظر مي كنم.

در روايت ديگري علت نظر ملك الموت را رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - چنين فرمودند:

انما يتصفحهم في مواقيت الصلاة، فان كان ممن يواظب عليها عند مواقيتها لقنه شهادة أن لا اله الا الله و ان محمداً رسول الله و نحي عنه ملك الموت ابليس.

علت اينكه ملك الموت در هر روز پنج بار در موقع نماز به ايشان نظر مي كند اين است كه، اگر انسان اوقات نماز را محترم بشمارد، و در وقت، نماز بخواند، ملك الموت در هنگام مرگ، شهادتين را به انسان تلقين مي كند و ابليس را از انسان دور مي سازد.

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: من صلي في غير الوقت فلا صلاة له [23] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: هر كس در غير وقت نماز بخواند گويا نماز نخوانده است.

عن زرارة قال: سألت أباجعفر عليه السلام عن الفرض في الصلاة فقال: الوقت و الطهور و القبلة و التوجه و الركوع و السجود و الدعاء، قلت: ما سوي ذلك فقال: سنة في فريضة [24] .



[ صفحه 50]



زراره مي گويد: از حضرت امام باقر - عليه السلام - سؤال كردم كه چه چيز واجب است در نماز؟

حضرت فرمود: (آنچه در نماز واجب است) وقت، پاكيزگي، قبله، توجه داشتن، ركوع، سجود و دعا است.

گفتم: غير اينها چطور؟

فرمود: مستحبي هست كه در واجبات مي باشد.

قال الصادق عليه السلام تعلموا من الديك خمس خصال: محافظته علي اوقات الصلوة و الغيرة و السخاء و الشجاعة و كثرة الطروقة [25] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: از خروس پنج خصلت را ياد بگيريد: محافظتش بر اوقات نماز، غيرت، سخاوت، شجاعت و زياد مجامعت كردن را.

عن أبي جعفر عليه السلام قال: هذه الفريضة من صلاها لوقتها عارفاً بحقها لا يؤثر عليها غيرها كتب الله له برائة لا يعذبه، و من صلاها لغير وقتها مؤثراً عليها غيرها فان ذلك اليه ان شاء غفر له و ان شاء عذبه [26] .

حضرت امام باقر - عليه السلام - فرمود: كسي كه اين نماز واجب را در حالي كه عارف به حقش است - و چيزي را بر نماز انتخاب نكرده و ترجيح نداد - بجا آورد، خدا براي او آزادي (از جهنم) مي نويسد و عذابش نمي كند، و كسي كه نماز را در غير وقتش به جا آورد و چيز ديگري را بر نماز انتخاب كرده و ترجيح



[ صفحه 51]



دهد، پس به درستي كه اين كار، خدا را مختار مي كند، كه اگر بخواهد او را ببخشد، و اگر بخواهد او را عذاب كند.

عن محمد بن مسلم قال: سمعت أبا عبدالله عليه السلام يقول: اذا دخل وقت صلاة فتحت أبواب السماء لصعود الأعمال، فما أحب ان يصعد عمل اول من عملي و لا يكتب في الصحيفة أحد أول مني [27] .

محمد بن مسلم مي گويد: از امام صادق - عليه السلام - شنيدم كه چنين فرمودند: زماني كه وقت نماز فرا رسد، درهاي آسمان براي بالا رفتن اعمال باز مي شوند، پس من دوست ندارم عملي زودتر از عمل من بالا رود و دوست ندارم نام كسي پيش از نام من در صحيفه ي (اعمال) نوشته شود.

قال الرضا عليه السلام: يا فلان اذا دخل الوقت عليك فصلها فانك لا تدري ما يكون [28] .

حضرت امام رضا - عليه السلام - فرمود: اي فلاني! زماني كه وقت (نماز) فرا رسد، بر تو باد خواندن نماز، پس به درستي كه تو نمي داني چه پيش خواهد آمد.

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: لكل صلاة وقتان و اول الوقتين افضلهما و لا ينبغي تأخير ذلك عمداً، و لكنه وقت من شغل او نسي او سها او نام، و ليس لاحد ان يجعل آخر الوقتين وقتاً الا من عذر او علة [29] .



[ صفحه 52]



حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: براي هر نمازي دو وقت است، و اول از اين دو وقت بهترين وقت است و سزاوار نيست كسي اول وقت را عمداً به تأخير بيندازد.

و ليكن آخر وقت براي كساني است كه كاري داشته باشند يا فراموش كردند يا سهو بر آنها دست داده و يا به خواب رفته اند. و بر هيچ كس جائز نيست كه آخر وقت را وقت نماز خود قرار دهد مگر از روي عذر و علتي موجه.

قال أبوجعفر عليه السلام: اعلم ان اول الوقت أبداً افضل، فعجل الخير ما استطعت، و احب الأعمال الي الله ما داوم عليه العبد و ان قل [30] .

حضرت امام باقر - عليه السلام - فرمود: بدان به درستي كه اول وقت هميشه افضل است، پس تا مي تواني به سوي خير عجله كن، و محبوبترين اعمال پيش خدا عملي است كه بنده بر او مداومت داشته باشد، اگرچه عمل كم باشد.

عن زرارة قال: قلت لأبي جعفر عليه السلام اصلحك الله وقت كل صلاة اول الوقت افضل او وسطه او آخره؟ قال: اوله، ان رسول الله صلي الله عليه و آله قال: ان الله عزوجل يحب من الخير ما يعجل [31] .

زراره ضمن دعا به حضرت امام باقر - عليه السلام - در مورد اوقات نماز سؤال مي كند، بر اين كه: اول وقت افضل است يا وسط و يا آخر وقت؟



[ صفحه 53]



حضرت فرمود: اول وقت افضل است، به درستي كه رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: خداي عزوجل آن كار خيري را كه با سرعت انجام شود دوست دارد.

قال الصادق عليه السلام: اوله رضوان الله و آخره عفو الله و العفو لا يكون الا عن ذنب [32] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: اول وقت (نماز خواندن) موجب خشنودي خداست و آخر وقت عفو خداست؛ و عفو نمي باشد مگر در مقابل گناه.

قال الصادق عليه السلام: ان اول ما يسئل عنه العبد اذا وقف بين يدي الله عزوجل الصلوات المفروضات، و عن الزكاة المفروضة و عن الصيام المفروض، و عن الحج المفروض و عن ولايتنا اهل البيت [33] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: وقتي بنده (فرداي قيامت) در مقابل خداي عزوجل قرار گرفت، اول چيزي كه از او سؤال مي كنند نمازهاي واجب، زكات واجب، روزه ي واجب، حج واجب و ولايت ما اهل بيت است.

عن الحسن بن علي بن ابيطالب عن أبيه عليهم السلام انه قال: اوصيك يا بني بالصلاة عند وقتها [34] .

حضرت امام حسن مجتبي - عليه السلام - فرمود: پدرم علي عليه السلام



[ صفحه 54]



به من فرمود: پسر جان! وصيت مي كنم تو را به نماز در وقتش.

قالت عائشة كان رسول الله صلي الله عليه و آله يحدثنا و نحدثه، فاذا حضرت الصلوة فكأنه لم يعرفنا و لم نعرفه [35] .

عايشه همسر رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - مي گويد: پيامبر با ما سخن مي گفت و ما با آن جناب حرف مي زديم، ولي به محض رسيدن وقت نماز، گويي اصلاً ما را نمي شناسد و ما هم او را نمي شناسيم.

قال الرضا عليه السلام قال الله عزوجل: «الذينهم علي صلاتهم يحافظون» قال: يحافظون علي المواقيت [36] .

حضرت امام رضا - عليه السلام - در مورد اين آيه ي شريفه «الذينهم علي صلاتهم يحافظون» فرمود: آنان كساني هستند كه اوقات نماز را محافظت مي كنند.

سئل النبي صلي الله عليه و آله عن افضل الأعمال قال: الصلاة لوقتها [37] .

از رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - از بهترين اعمال سؤال كردند.

حضرت فرمود: نماز (خواندن) در وقتش.



[ صفحه 55]



قال علي عليه السلام: عليكم بالمحافظة علي اوقات الصلوة فليس مني من ضيع الصلوة [38] .

حضرت امام علي - عليه السلام - فرمود: بر شما باد محافظت اوقات نماز، كسي كه نمازش را ضايع كند از من نيست.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: الصلوة عماد الدين فمن ترك صلوته متعمداً فقد هدم دينه و من ترك اوقاتها يدخل الويل، و الويل واد في جهنم، كما قال الله تعالي: «ويل للمصلين - الذينهم عن صلوتهم ساهون» [39] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: نماز ستون دين است، پس كسي كه عمداً نمازش را ترك كند دينش را منهدم ساخته است، و كسي كه اوقات نماز را ترك كند داخل در «ويل» مي شود و «ويل» واديي در جهنم است، چنانچه خداوند فرموده است: «واي بر نمازگزاران آنها كه از نماز خود غافلند».

قال الرضا - عليه السلام - ان لكل صلوة ثلاثة اوقات: اول و أوسط و آخر، فأول الوقت رضوان الله، و أوسطه عفو الله، و آخره غفران الله، و اول الوقت افضله [40] .

حضرت امام رضا - عليه السلام - فرمود: براي هر نمازي سه وقت است:

اول وقت، وسط وقت و آخر وقت.



[ صفحه 56]



پس در اول وقت (نماز خواندن) خشنودي خداست، در وسط وقت عفو خداست، و در آخر وقت آمرزش خداست، و اول وقت افضل است.

عن ابراهيم بن موسي القزاز قال: خرج الرضا عليه السلام يستقبل بعض الطالبيين و جاء وقت الصلوة فمال الي قصر هناك فنزل تحت صخرة فقال: اذن، فقلت: ننتظر يلحق بنا أصحابنا، فقال: غفران الله لك لا تؤخرن صلوة عن اول وقتها الي آخر وقتها من غير علة، عليك ابدء باول الوقت فاذنت و صلينا [41] .

قزاز مي گويد: حضرت امام رضا - عليه السلام - به عنوان استقبال بعضي از طالبيين خارج شد، وقت نماز فرا رسيد، حضرت امام با ياران به سوي قصري كه در آن حوالي بود رفتند و در كنار سنگ بزرگي فرود آمدند، دستور داد تا اذان بگويند.

راوي مي گويد: عرض كردم منتظر ملحق شدن بعضي از ياران هستيم كه بيايند.

حضرت فرمود: خدا تو را بيامرزد، بدون عذر نماز را از اول وقت به تأخير نينداز، بر تو باد هميشه نماز را در اول وقت آن بجا آوري.

راوي گفت: پس اذان گفتم و نماز خوانديم.

عن جعفر بن محمد عليهماالسلام قال: لكل صلوة وقتان: اول و آخر، فأول الوقت أفضله، و ليس لأحد أن يتخذ آخر الوقتين وقتاً الا من علة، و انما



[ صفحه 57]



جعل آخر الوقت للمريض و المعتل و لمن له عذر، و اول الوقت رضوان الله و آخر الوقت عفو الله، و ان الرجل ليصلي في الوقت و ان ما فاته من الوقت خير له من أهله و ماله [42] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: براي هر نمازي دو وقت است: اول و آخر، پس اول وقت بهترين وقت است، و احدي حق ندارد از اين دو وقت، آخر وقت را (براي اداي نماز) انتخاب كند مگر به جهت علتي.

همانا آخر وقت قرار داده شده براي افراد مريض و عليل و براي كسي كه عذر موجه دارد؛ و در اول وقت خشنودي خداست و در آخر وقت عفو خدا.

و به درستي كه انسان بايد نمازش را در اول وقت بخواند و آنچه كه فوت مي شود (از ثواب) در اول وقت بهتر از زن و فرزند و مالش است.

عن رسول الله صلي الله عليه و آله انه قال: سمعت منادياً ينادي عند حضرت كل صلوة فيقول: يا بني آدم قوموا فاطفؤا عنكم ما اوقدتموه علي أنفسكم، فيقومون فيتطهرون فتسقط خطاياهم و مراعبهم، فيصلون فيغفر لهم ما بينهما. ثم توقدون فيما بين ذلك فاذا كان عند صلوة الاولي نادي يا بني آدم قوموا فاطفئوا ما اوقدتم علي أنفسكم فيقومون فيتطهرون و يصلون فيغفر لهم ما بينهما، فاذا حضرت العصر فمثل ذلك فاذا حضرت المغرب فمثل ذلك فاذا حضرت العتمة فمثل ذلك، فينامون و قد غفر لهم، ثم قال رسول الله صلي الله عليه و آله:



[ صفحه 58]



فمدلج في خير و مدلج في شر [43] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: شنيدم منادي حق در اوقات نماز ندا مي كند و مي گويد: اي فرزندان آدم! آتشي را كه با دست خود افروخته ايد خاموش كنيد، پس بر مي خيزند و خود را طاهر مي كنند بعد از آن گناهانشان ساقط مي شود، و آن هنگام كه نماز مي خوانند هر چه از زشتيها كه مابين دو نماز انجام داده اند بخشوده مي شود. مجدداً در فاصله ي بين دو نماز باز (آتش گناه) مي افروزند، همين كه هنگام نماز ظهر فرا رسد، منادي حق ندا مي دهد: اي انسانها، برخيزيد و آتشي را كه براي خويش برافروخته ايد خاموش كنيد، پس بر مي خيزند و خود را طاهر مي كنند (وضو مي گيرند) و نماز بجاي مي آورند، آنگاه هر گناهي كه در بين دو نماز مرتكب شده بودند بخشوده مي شود. و هرگاه وقت نماز عصر فرا رسد چنين است و وقت نماز مغرب هم چنين و وقت نماز عشاء هم چنين است؛ سپس مي خوابند در حالي كه آمرزيده شده اند.

سپس رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: بعد از آن گروهي در راه خير سير مي كنند و گروهي در راه شر.

عن اسحاق بن عمار قال: قلت لأبي عبدالله عليه السلام: يا أبا عبدالله اخبرني عن افضل المواقيت في صلاة الفجر، قال: مع طلوع الفجر، ان الله تعالي يقول: «ان قرآن الفجر كان مشهوداً» يعني صلاة الفجر يشهدها



[ صفحه 59]



ملائكة النهار و ملائكة الليل فاذا صلي العبد صلاة الصبح مع طلوع الفجر اثبتت له مرتين تثبتها ملائكة الليل و ملائكة النهار [44] .

اسحاق بن عمار مي گويد به امام صادق - عليه السلام - گفتم:يا ابا عبدالله! خبر ده مرا از بافضيلت ترين وقت براي نماز صبح.

حضرت فرمودند: هنگام طلوع فجر، چون خداوند تعالي مي فرمايد: «ان القرآن الفجر كان مشهوداً» يعني، نماز صبح را فرشته ي روز و فرشته ي شب هر دو مشاهده مي كنند؛ پس هرگاه بنده نماز صبح را با طلوع فجر خواند دو مرتبه براي او نوشته مي شود؛ هم فرشته صبح براي او مي نويسد و هم فرشته ي شب.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: من صلي الصلاة لغير وقتها رفعت له سوداء مظلمة تقول: ضيعك الله كما ضيعتني، و اول ما يسأل العبد اذا وقف بين يدي الله عزوجل عن الصلاة، فان زكت صلاته زكي سائر عمله و ان لم تزك صلاته لم يزك عمله [45] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: هر كسي نماز خود را در غير وقتش بجا آورد آن نماز تيره و تار بالا مي رود و مي گويد: خدا تو را ضايع كند چنان كه مرا ضايع ساختي.

بعد حضرت فرمود: نخستين چيزي كه در قيامت نزد خداوند سبحان درباره ي آن از انسان سؤال مي شود، نماز است.

و هر گاه نمازش درست بود، باقي اعمالش نيز پاك و درست



[ صفحه 60]



باشد و چنانچه نمازش درست نبود كارهاي ديگرش درست از كار درنيايد (و پذيرفته نگردد).

قال أبو عبدالله عليه السلام: يا أبان هذه الصلوات الخمس المفروضات من اقامهن و حافظ علي مواقيتهن لقي الله يوم القيامة و له عنده عهد يدخله به الجنة، و من لم يصلهن لمواقيتهن فذلك اليه ان شاء غفر له و ان شاء عذبه [46] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - خطاب به ابان فرمود: اي ابان! اين نمازهاي پنجگانه را هر كس بپا دارد و مراقب آن باشد، پروردگار را ملاقات كند در حالي كه قرارداد و سندي با خداوند دارد كه او را داخل بهشت گرداند. ولي اگر مواظب اوقات آن نشد چنين سندي را ندارد، چنانچه پروردگار بخواهد او را مي بخشد و اگر بخواهد او را عذاب خواهد كرد.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: ما من عبد اهتم بمواقيت الصلوة و مواضع الشمس الا ضمنت له الروح عند الموت و انقطاع الهموم و الاحزان و النجاة من النار، - كنا مرة رعاة الابل فصرنا اليوم رعاة الشمس [47] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: هيچ بنده اي نيست كه اهتمام و مواظبت اوقات نماز نمايد و مواضع آفتاب را براي وقت نمازش دقت كند، مگر اين كه من ضمانت مي كنم براي او مرگ راحتي را، و رفع هموم و تألم و نجات از آتش (جهنم) را.

من همچنان كه روزي شتر را چوپاني مي كردم، امروز شمس



[ صفحه 61]



را كنترل مي كنم. (كنايه از اين كه هميشه مواظب خورشيد هستم تا اول وقت نماز شد، نماز را بجا آورم).

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: و تقيم الصلاة بوضوء سابغ في مواقيتها و لا تؤخرها فان في تأخيرها من غير علة غضب الله عزوجل [48] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - خطاب به حضرت علي - عليه السلام - فرمود: با وضوي كامل در اول وقت اقامه ي نماز كن و نماز را از اول وقتش به تأخير نينداز، چون تأخير نماز بدون علت، خداوند قهار را به خشم خواهد آورد.

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: اذا زالت الشمس فتحت ابواب السماء و ابواب الجنان، و استجيب الدعاء، فطوبي لمن رفع له عند ذلك عمل صالح [49] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: وقتي آفتاب از دايره ي نصف النهار گذشت، درهاي آسمان و درهاي بهشت گشوده مي شود و دعا در اين هنگام مستجاب مي گردد، پس خوشا به حال كسي كه در اين ساعات عمل صالحي از او بالا رود (كه بهترين عمل نماز است).

قال رسول الله صلي الله عليه و آله: من حافظ علي الخمس بأكمال طهورها و مواقيتها كانت له نوراً و برهاناً يوم القيامة، و من ضيعها حشر مع فرعون و هامان [50] .



[ صفحه 62]



رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: كسي كه نماز پنج گانه خويش را با وضوي تمام و با حفظ وقتهاي آنها انجام دهد، اين نماز در قيامت براي او نور و برهان است. و اگر كسي نمازش را ضايع كند (بدون رعايت آداب و وقتش بجا آورد) در قيامت با فرعون و هامان محشور خواهد شد.

عن النبي صلي الله عليه و آله: اذا أنزل الله عاهة من السماء عوفي منها حملة القرآن و رعاة الشمس، اي الحافظون لأوقات الصلوة و عمار المساجد [51] .

رسول گرامي اسلام - صلي الله عليه و آله - فرمود: زماني كه خداوند تعالي از آسمان آفت نازل كرد، حاملين قرآن و مراعات كنندگان خورشيد، يعني آنان كه اوقات نماز را مراعات مي كنند و مساجد را آباد مي سازند از اين آفت در امانند.

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: و ملك الموت يدفع الشيطان عن المحافظ علي الصلوة، و يلقنه شهادة ان لا اله الا الله و ان محمداً رسول الله في تلك الحالة العظيمة [52] .

حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: كسي كه محافظت بر (اوقات) نماز دارد، هنگام مرگ ملك الموت شيطان را از او دفع مي كند و شهادتين (اشهد ان لا اله الا الله و ان محمداً رسول الله) را در اين حالت حساس به او تلقين مي كند.

قال الرضا عليه السلام: اول ما يحاسب العبد عليه الصلاة، فان صحت



[ صفحه 63]



له الصلوة صحت له ماسواها. و ان ردت رد ما سواها، و اياك ان تكسل عنها أو تتواني فيها او تتواني بحقها او تضيع حدها و حدودها او تنقرها نقر الديك او تستخف بها او تشتغل عنها بشي ء من عرض الدنيا او تصلي بغير وقتها، و قال رسول الله صلي الله عليه و آله: ليس مني من استخف بصلوته لا يرد علي الحوض لا والله [53] .

حضرت امام رضا - عليه السلام - فرمود: (فرداي قيامت) اول چيزي كه از انسان سؤال مي كنند نماز است، پس اگر نماز مورد قبول واقع شد ساير اعمال نيز مورد قبول واقع مي شود و اگر نماز مردود شد ساير اعمال هم مردود است.

بپرهيزيد از اين كه در نماز سستي و تنبلي كنيد و يا حدودش را ضايع كنيد يا از روي دستپاچگي ركوع و سجده ي نماز را آن چنان بجا آوريد كه گويي همچون خروس منقار مي زنيد، يا اين كه نماز را سبك بشماريد، يا اين كه به جاي نماز به امور دنيوي مشغول شويد و يا در غير وقت نماز بخوانيد.

رسول خدا - صلي الله عليه و آله - فرمود: از من نيست كسي كه نمازش را سبك بشمارد، قسم به خدا بر حوض كوثر بر من نخواهد رسيد.

عن الصادق عليه السلام قال: أحب العباد الي الله عزوجل رجل صدوق في حديثه، محافظ علي صلواته و ما افترض الله عليه، مع ادائه الأمانة [54] .



[ صفحه 64]



حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: محبوبترين بندگان نزد خدا مردي است كه در سخنش راستگو باشد، از نماز و هر آنچه خدا بر او واجب كرده محافظت نمايد، و امانت را ادا نمايد.

قال الرضا عليه السلام: حافظوا علي مواقيت الصلوات، فان العبد لا يأمن الحوادث و من دخل عليه وقت فريضة فقصر عنها عمداً متعمداً فهو خاطي ء، من قوله تعالي: «ويل للمصلين الذينهم عن صلاتهم ساهون» يقول: عن وقتهم يتغافلون [55] .

حضرت امام رضا - عليه السلام - فرمود: اوقات نماز را محافظت كنيد، پس به درستي كه انسان از حوادث در امان نيست، كسي كه وقت واجب بر او داخل شد و عمداً واجبش را در آن وقت بجا نياورد خطاكار است، زيرا خداوند فرمود: «واي بر نمازگزاران! آنهايي كه از نماز خود غافلند».

امام - عليه السلام - فرمود: «ساهون» آنهايي هستند كه غافل از اوقات نمازهاي واجب خود هستند.

عن علي عليه السلام انه قال: شيعتنا رعاة الشمس و القمر و النجوم يعني التحفظ من مواقيت الصلوة [56] .

حضرت علي - عليه السلام - فرمود: شيعيان ما مراعات كننده شمس و قمر و نجوم هستند، يعني اوقات نماز را مراعات مي كنند.

اللهم صل علي محمد و آله وقفنا فيه علي مواقيت الصلوات الخمس



[ صفحه 65]



بحدودها التي حددت و فروضها التي فرضت، و وظائفها التي وظفت و اوقاتها التي وقت، و انزلنا فيها منزلة المصيبين لمنازلها، الحافظين لأركانها، المؤدين لها في اوقاتها علي ما سنه عبدك و رسولك صلواتك عليه و آله في ركوعها و سجودها و جميع فواضلها علي اتم الطهور و اسبغه و ابين الخشوع و ابلغه [57] .

سيدالعابدين حضرت امام سجاد - عليه السلام - در آستانه ي ماه مبارك رمضان چنين فرمود:

بار خدايا! بر محمد و آل او درود فرست، و ما را در ماه رمضان بر مراقبت اوقات نمازهاي پنج گانه با حدود و احكامش كه مقرر فرموده اي، و واجباتش را كه واجب نموده اي، و وظايفش را كه معين كرده اي، و اوقاتش را كه معلوم كرده اي آگاه فرما.

خدايا! ما را در نماز همچون كساني قرار ده كه مراتب شايسته آن را دريافته و اركان و جوانب آن را نگاه مي دارند، و آن را در اوقات خود به همان طريقي كه بنده و فرستاده ي تو كه - درودهايت بر او و بر آل او باد - در ركوع و سجود و همه ي فضيلت ها و درجات رفيعه اش داده، با كاملترين طهارت و پاكي و رساترين خشوع و فروتني به جا مي آورند.

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: يعرف من يصف الحق بثلاث خصال: ينظر الي أصحابه من هم، و الي صلوته كيف هي وفي اي وقت يصليها، فان كان ذا مال نظر اين يضع ماله [58] .



[ صفحه 66]



حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: كسي كه متصف به حق است به سه خصلت شناخته مي شود: نگاه كنيد ببينيد دوستانش چه كساني هستند، و نمازش چگونه است و در چه وقتي نماز مي خواند، و اگر مالي به دستش آمد چگونه از آن مال استفاده مي كند.

عن داوود بن فرقد قال: قلت لأبي عبدالله عليه السلام قوله تعالي «ان الصلاة كانت علي المؤمنين كتاباً موقوتاً» قال: كتاباً ثابتاً و ليس ان عجلت قليلاً أو أخرت قليلاً بالذي يضرك ما لم تضيع تلك الأضاعة فان الله عزوجل يقول لقوم: اضاعوا الصلوة و اتبعوا الشهوات فسوف يلقون غياً [59] .

ابن فرقد گفت: از امام صادق - عليه السلام - در مورد اين آيه پرسيدم: «به درستي كه نماز بر مؤمنين واجب است در وقت معين».

حضرت فرمودند: نماز نوشته شده و واجب گرديده شده، در وقت معين است. و مختصر تعجيل و تأخير در وقت معين مادامي كه نماز ضايع نشود ضرري به نماز نمي رساند، پس به درستي كه خداي عزوجل در مورد قومي فرموده است: ضايع كردند نماز را و پيروي كردند خواهشها را، پس زود باشد كه ببينند شر را.

عن أبي عبدالله عليه السلام قال: ما من يوم سحاب يخفي فيه علي الناس وقت الزوال الا كان من الامام للشمس زجرة حتي تبد و فيحتج علي اهل كل قرية من اهتم بصلاته و من ضيعها [60] .



[ صفحه 67]



حضرت امام صادق - عليه السلام - فرمود: هيچ روز ابري نيست كه وقت زوال از ديد مردم مخفي بماند، مگر اين كه مانعي كه هميشه جلو خورشيد است از بين برود (وقت نماز مشخص شود)، پس اين دليلي مي شود بر اهل هر شهري كه تا مشخص شود چه كساني اهتمام به (وقت) نماز دارند و چه كساني نماز را ضايع مي كنند.

عن أبي عبدالله عليه السلام في قوله تعالي: «الذينهم عن صلاتهم ساهون» أهي وسوسة الشيطان؟ فقال: لا كل احد يصيبه هذا و لكن أن يغفلها و يدع ان يصلي في اول وقتها [61] .

از حضرت امام صادق - عليه السلام - در مورد اين آيه مباركه سؤال شد «آنان كه از نماز خود سهو كننده بي خبرند». كه آيا منظور از «ساهون» وسوسه ي شيطان است؟

حضرت فرمود: خير، اگرچه همه از وسوسه شيطان نصيبي دارند، ولي «ساهون» در اين آيه غفلت از نماز است به طوري كه فراموش شود در اول وقت به جا آورده شود.



[ صفحه 69]